Kartacalı generalin Alpler'i hangi yoldan aşıp Roma’ya yöneldiğine ilişkin büyük bilmece çözüldü.
Akdeniz’in batısındaki hâkimiyet savaşlarında Kartaca İmparatorluğu, Roma’nın en amansız düşmanıydı. Pön Savaşları'nın başladığı yıllarda Afrika’nın kuzeyinde egemen bir güç olan Kartaca, deniz ticaretini neredeyse tümüyle kontrol altında tutuyor ve bu ticaretten olağanüstü bir servet elde ediyordu.
İtalya Yarımadası’nda hızla genişleyen ve yayılan bir güç olmakla birlikte Roma Cumhuriyeti, Kartaca’nın deniz gücüne sahip olmadığı için deniz ticaretinden pay alamıyordu. Pön Savaşları Kartacalı tacirler ve Romalı tacirler arasında yapılan bir pazar savaşıdır aslında.
Kartaca İ.Ö.264 yılında sadece Batı Afrika kıyılarını değil, Güney İspanya’nın bir kısmını, Sardunya’yı, Korsika’yı ve Sicilya’nın batısını da egemenliği altına almıştı.
Roma ise Pirus Zaferi’yle tüm İtalya üzerinde hâkimiyet kurmuş ve gücünü daha da genişletmek istiyordu.
Roma’ya giden yollar engellerle doluydu
İşte bu gelişmeler sonucunda 3 Pön Savaşı yaşandı. Savaşlar yirmi yılı aşkın bir süre devam etti. İ.Ö. 264-241 yılları arasında yaşanan 1. Pön Savaşı'nda Kartacalılar hızlı ve dayanıklı savaş gemileri sayesinde ilk başlarda üstün durumdaydılar.
Ancak gemilerden biri İtalya’da karaya oturunca, Romalılar bu modele göre koca bir filo inşa edip, taktiklerini de geliştirdiler. Ve İ.Ö.241 yılına gelindiğinde Kartacalılar, önce Sicilya’yı daha sonraları da Sardunya ve Korsika’yı Romalılara bırakmak zorunda kaldılar. Elbette ki bu yenilgi Kartacalıları yıldırmayacaktı.
Hannibal: Büyük askeri deha
Gelmiş geçmiş en büyük askeri dehalarından biri olarak bilinen Hannibal, Roma ile ikinci bir savaşın kaçınılmaz olduğuna karar vermişti. Ne var ki Roma’ya giden yollar engellerle doluydu. Kuzeybatıda donmuş buzlarıyla Alpler yolları kapıyordu. Günümüzde İtalyan Rivierası olan tek sahil yolundaki engel ise Romalı lejyonerlerdi.
Fakat Hannibal beklenmedik bir şekilde antik dönemin en cüretli ve en dahiyane manevrasını gerçekleştirmek için yola çıktı: Hannibal 90.000 asker, 12.000 süvari ve 37 savaş filiyle İspanya’nın kuzeyini aşarak, Alpler'i geçti. Ve İ.Ö.218 yılına gelindiğinde, Hannibal’in ordusu, Romalıların haberi bile olmadan Kuzey İtalya’ya ulaşmıştı.
İtalya’da yaşanan bu 16 yıllık savaştan galip çıkanın Roma olduğu elbette bilinir. Fakat Hannibal’in dağlarda dev ordusuyla tam olarak hangi yoldan ilerlediği hala bir tartışma konusudur.
Son yüzyıllarda bu konu üzerinde kafa yoran çok sayıda tarihçi, coğrafya, iklimbilimi ve botanik gibi doğa bilimlerinden yararlanarak bazı öneriler getirdi. Fakat bunlar arkeolojik buluntulardan çok yazılı belgelere dayanıyordu. Dağlardaki seferle ilgili örneğin sikke gibi arkeolojik buluntulara da rastlanmamıştı.
Dağ geçidinde at dışkıları ve bakteriler
York Üniversitesi’nden (Toronto) jeoarkeolog Bill Mahaney ve ekibi, kısa bir süre önce Kartaca ordusunun izlerini bulmuş olabileceğini açıkladı. Araştırmacılar Grenoble’ın güneydoğusundaki Col de la Traversette geçidinde, 2200 yıl önce binlerce insanın ve hayvanın geçtiğini gösteren kanıtlar bulmuşlar. Sırtın altındaki bataklık bir sudaki toprak örneklerindeyse at dışkısı kalıntıları ve bunların içlerinde yetişen Clostridium bakterileri saptanmış. Uzmanlar dışkıları İ.Ö.200 yılına tarihlendirmişler.
Söz konusu toprak tabakası ayrıca yüzlerce hatta binlerce hayvan tarafından çiğnenmiş ve altüst edilmiş diyen uzmanlar şimdi örneklerde, fillere bulaşan parazitlerin yumurtalarını aramak istiyorlar ki bu şimdiye kadarki en çarpıcı kanıt olabilir. Ve tam da bu rota uzun bir süre önce tarihçiler tarafından elenmişti. Nitekim Traversette geçidi, günümüzdeki Alpinistler için bile Cotiennes Alplerindeki en iddialı yollardan biridir. Bölgenin en yüksek tepesi deniz seviyesinin 2947 metre üzerinde yer alır.
Saldırıdan 200 yıl sonra yaşayan Romalı tarihçi Livius bu yüzden Hannibal’in daha kuzeyde bulunan ve daha alçak olan Col du Clapier geçidinden yararlanmış olduğunu düşünüyordu. Hannibal’in sefer yolu hakkındaki tartışmaların heyecanına 19. ve 20. yüzyıldaki tarihçiler de kapılmıştı. Örneğin Napolyon da kuzey rotasını daha uygun bulanlardandı. Mahoney’in ekibi “organik kanıtlar” dışında tarihsel gerçeklerin de güneye işaret ettiğine inanıyor.
Hannibal kıştan önce İtalya’ya varabilmek için çok hızlı ilerlemek zorundaydı ve Traversette geçidi de en kısa yoldu. Ayrıca suyun bulunduğu yerin üst kısmında büyük bir kayşat alanı var ki bundan tarihçi Polybios (İ.Ö.200-İ.Ö.118) da söz eder. En büyük sorun bu kadar çok insanın ve hayvanın ihtiyaçlarıydı. Bu yüzden de Hannibal’in askerleri su kenarında dinlenerek, son tırmanış için güç toplamış olabilirler diyor uzmanlar.
Fakat bu, Kartacalılar ve Romalılar arasında yaşanan son savaş değildi. 3. Pön Savaşı bir Roma filosunun İ.Ö.149 yılında Kartaca’ya yelken açmasıyla başladı. Ne var ki ilk saldırı başarılı olamadı. Kartaca’yı en sonunda boyunduruk altına almaya başaran Scipio Aemilianus oldu. Kartaca yerle bir edildi ve geriye kalan son Kartacalılar da köleleştirildi.
Derleyen: Nilgün Özbaşaran Dede
Kaynaklar: 1. http://www.sueddeutsche.de/wissen/archaeologie-moegliche-spuren-von-hannibals-alpenueberquerung-entdeckt-1.2935154
2. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/arcm.12231/abstract;jsessionid=D6459B3162B761F0E6D986368FEC2247.f03t04?userIsAuthenticated=false&deniedAccessCustomisedMessage=
3. http://www.livius.org/articles/person/hannibal-3-barca/
4. http://www.ancient-origins.net/ancient-places-europe/hannibal-carthage-military-commander-and-greatest-enemy-rome-002245
Görseller: en.wikipedia.org, flickr.com
