Tek hörgüçlü deve 3000-4000 yıl önce evcilleştirilmiş

Öne Çıkanlar Yaşam Bilimleri
Tek hörgüçlü deve 3000-4000 yıl önce evcilleştirilmiş

Develer memeli cinsleri içinde üç türe ayrılır: Çift hörgüçlü hecin devesi, çift hörgüçlü yabani deve ve tek hörgüçlü deve. Arap devesi olarak da bilinen sonuncu tür, ne zaman evcilleştirildiği bilinmeyen evcil hayvanlardan biriydi. Viyana Veteriner Tıbbı Üniversitesi’nden Pamela Burger ile çalışan uluslararası ekip hem 1.100 tek hörgüçlü devenin kalıtımını hem de arkeolojik kemik buluntularındaki mitokondriyal DNA’yı incelemiş. Bunlardan en eskisi 7000 yıllık, en yenisi ise 17.yy’a aitti. Ve bunların arasında Avusturya’nın Tulln kentindeki kazılar sırasında (2006) bulunan ve Osmanlı ordusuna ait olduğu anlaşılan tüm bir deve iskeleti de dahildi.

Analizler tek hörgüçlü develerin yabani atalarının İ.Ö. 2000-1000 yılları arasında evcilleştirilmeye başlandığını gösteriyor. Daha sonraki yıllarda ise tek hörgüçlü yabani develer ve evcil develer melezleştirilmeye devam edilmiş ve yabani develer tamamen tükenmiş.

Araştırmacılar evcilleştirilmenin Arap Yarımadası’nın güneydoğu sahilinde (günümüzde Arap Emirlikleri’nin bulundu bölge) başladığını düşünüyorlar. Arap Emirlikleri’nde gün ışığına çıkarılan 7000 yıllık tek hörgüçlü deve kemiklerinin mitokondriyal DNA’larında da günümüzdeki tek hörgüçlü develerle aynı genetik kombinasyonlar (haplotip) saptanmış. Yetiştirme nedeniyle kalıtımlarındaki genetik çeşitlilik azalan diğer evcil hayvanların aksine tek hörgüçlü devede zengin bir genetik çeşitlilik söz konusu. Deve Kuzey Afrika ve Ön Asya’daki ticari ilişkilerde yük hayvanı olarak kullanıldığı için hep farklı popülasyonlar bir araya gelmiş ve bu şekilde zengin bir genetik çeşitlilik kazanmış.


Tek hörgüçlü devede ise özel bir ayıklanma yaşanmamış. Nitekim develerde diğer evcil hayvanlarda olduğu gibi sütü veya eti için yetiştirilen ırklar bulunmuyor. Araştırmacılar bunu deve yetiştiricilerin develeri özel amaçlara göre ayıklamak yerine, değişen iklim koşullarına uyum sağlayabilmeleri için sürülerdeki çeşitliliğe dikkat etmiş olmalarına bağlıyor. Sadece, coğrafi ve kültürel farklılıklar nedeniyle uzun bir süredir diğer tek hörgüçlü develerden izole bir şekilde Afrika’daki Ümit burnunda yaşayan tek bir grupta bu kadar zengin bir genetik çeşitlilik tespit edilmemiş.

Kaynak: www.pnas.org/content/early/2016/05/04/1519508113