Üretimin teknolojik yapısı

7 Ekim 2016

Türkiye imalat sanayinin üretim, katma değer ve tesis sayısına göre teknolojik yapısı:

Düşük Teknoloji
Tesis Sayısı: 61.4 Üretim Değeri: 39.4 Katma Değer: 39.6

Düşük-Orta Teknoloji
Tesis Sayısı: 29.9 Üretim Değeri: 34.3 Katma Değer: 30.9

Yüksek Teknoloji
Tesis Sayısı: 0.3 Üretim Değeri: 2.2 Katma Değer: 3.3

Tablo şu: Yüksek teknoloji içerikli sektörlerin üretim, katma değer ve tesis sayısı paylarının son derece yetersiz kalması, Türkiye ekonomisinin bağımlılık ilişkisini ortaya koyuyor ve bağımlılık /az gelişmişlik olgusunun yeniden üretilmesine neden oluyor. Dışa bağımlı, üretimden kopup giderek sanayisizleşen “yeni Türkiye” ekonomisini devasa boyutlara varan yapısal sorunlar kuşatmış durumda.

Türkiye 1930’lu, 1960’lı ve 70’li yıllarda sanayide önemli gelişmeler göstermesine karşın, son yıllarda uygulanan politikalar sonucunda sanayiden uzaklaştı ve ekonomi tıkandı. Üretken olmayan sektörlerin ekonomide artan ağırlığı ve düşük ve orta teknolojilere dayalı gelişen üretim ve dış ticaret yapısı Türkiye ekonomisinin karşı karşıya bulunduğu en temel riskleri oluşturuyor. Ekonomide yapısal değişim sağlanamıyor, dışa bağımlılık artıyor ve sanayide sorunlar giderek derinleşiyor…

Ekonomide temel sorun: düşük ve orta teknoloji açmazı

“Yeni Türkiye” ekonomisinin nasıl bir açmazla karşı karşıya kaldığını anlamak için kimi nicel göstergelere başvurmak zorunlu. İmalat sanayinin teknolojik yapısını gösteren tablo bu nedenle hazırlandı. Tablo incelendiğinde, imalat sanayinde yüksek teknoloji içerikli sektörlerin katma değer payının %3.3, üretim değeri payının %2.2 ve tesis sayısı payının ise %0.3 oranında gerçekleştiği izleniyor.

Yüksek teknolojilere dayalı sektörlerin son derece düşük üretim, katma değer ve tesis sayısına karşın, düşük teknoloji kategorisinde yer alan sektörlerin ortalama paylarının son derece yüksek gerçekleştiği görülüyor. Düşük teknoloji içerikli sektörlerin katma değer payı %39.6, üretim payı %39.4 ve tesis sayısı payı ise %61.4 oranında gerçekleşmiş. Ekonomi düşük teknoloji tuzağı ile karşı karşıya…

İmalat sanayinde öne çıkan diğer bir kategori de “düşük-orta teknoloji” kategorisi. Söz konusu kategoride imalat sanayinin katma değer payı %30.9, üretim değeri payı %34.3 ve tesis sayısı payı ise %29.9. İmalat sanayinin yaklaşık 1/3’ü düşük-orta teknolojiye sahip.

Yine tabloya başvurursak; “orta-yüksek teknoloji” kategorisinde yer alan sektörlerin katma değer payı %26.2, üretim değeri payı %24.0 ve tesis sayısı payı ise %8.4 oranında gerçekleşmiş. Kısaca “düşük” ve “düşük-orta” kategorilerin toplam katma değer payı %70.5, üretim payı %73.5. Buna karşın “orta-yüksek” ve “yüksek” kategorilerin toplam katma değer payı %29.5, üretim payı ise %26.3.

Tablo açıkça şunu söylüyor: Yüksek teknoloji içerikli sektörlerin üretim, katma değer ve tesis sayısı paylarının son derece yetersiz kalması, Türkiye ekonomisinin bağımlılık ilişkisini ortaya koyuyor ve bağımlılık / az gelişmişlik olgusunun yeniden üretilmesine neden oluyor. Dışa bağımlı, üretimden kopup giderek sanayisizleşen “yeni Türkiye” ekonomisini devasa boyutlara varan yapısal sorunlar kuşatmış durumda.

Tüm sektörler arasında en yüksek katma değer ve üretim payına sahip sektörün düşük teknoloji içerikli sektörler kategorisinde yer alan, aşağı yukarı tüm çevre ekonomilerin uzmanlaştığı gıda ürünleri imalatı sektörü olduğu, söz konusu sektörün katma değer payının %11.7, üretim değeri payının ise %14.6 gibi yüksek oranda gerçekleştiği izleniyor.

Gıda sektörüne düşük teknoloji içerikli sektör kategorisinde yer alan tekstil ürünleri imalatı ve giyim eşyası sektörlerinin eklenmesi halinde, bu üç sektörün imalat sanayi katma değer payı %28.5 oranına yükselirken, üretim değeri payı %29.3’e ve iş yeri sayısı payı ise %34.4’e yükseliyor. Hiç kuşkusuz,tek başına bu bulgu dahi imalat sanayinin nasıl sağlıksız bir yapı içerisine sürüklendiğini ve sürdürülemeyeceğini anlatıyor.

Kısaca, Türkiye imalat sanayinin üretim ve dış ticaret yapısında gerçekleşen nicel gelişmenin nitel dönüşümle desteklenmediği (sanayide derinleşmenin sağlanamadığı), teknik bilgi ve beceri düzeyi düşük, “orta” ve “düşük” teknoloji içerikli sektörlerde uzmanlaştığı, buna karşın “yüksek” teknoloji içerikli sektörlerin üretim ve katma değer paylarının son derece düşük kaldığı anlaşılıyor. Başka bir anlatımla, imalat sanayi teknoloji içeriği düşük geleneksel sektörlerin dışına çıkamadı, üretim ve ihracatın ithalata bağımlılığı giderek arttı. Türkiye ekonomisinin devasa boyutlara varan yapısal sorunlarının ancak yeni bir kalkınma paradigması ve kuşkusuz yeni bir siyasi irade ile çözülebileceğini ısrarla vurgulamak gerekiyor.

Sektörel paylar (%) (2013)

		Tesis	Üretim	Katma
		Sayısı	Değeri	Değer
10	Gıda ürünlerinin imalatı	12.1	14.6	11.7
11	İçeceklerin imalatı	0.1	0.8	0.9
12	Tütün ürünleri imalatı	0.0	0.5	0.8
13	Tekstil ürünlerinin imalatı	6.7	8.5	9.7
14	Giyim eşyalarının imalatı	15.6	6.2	7.2
15	Deri ve ilgili ürünlerin imalatı	2.3	0.9	0.9
16	Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı	6.9	1.3	1.4
17	Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı	0.7	2.1	2.1
18	Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması	3.6	0.9	1.1
31	Mobilya imalatı	10.9	2.1	2.6
32	Diğer imalatlar	2.5	1.4	1.1
	*Düşük Teknoloji*	*61.4*	*39.4*	*39.6*
19	Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı	0.1	4.9	1.2
22	Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı	5.5	5.3	5.9
23	Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı	4.1	6.2	8.1
24	Ana metal sanayi	0.8	11.4	7.9
25	Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)	16.3	5.7	6.9
33	Makine ve ekipmanlarının kurulumu ve onarımı	3.1	0.7	0.9
	*Düşük-Orta Teknoloji*	*29.9*	*34.3*	*30.9*
21	Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı	0.1	1.0	1.7
26	Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı	0.2	1.2	1.6
	*Yüksek Teknoloji*	*0.3*	*2.2*	*3.3*
20	Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı	1.0	4.8	4.6
27	Elektrik teçhizat imalatı	2.2	5.5	6.1
28	Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı	3.7	4.5	6.3
29	Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı	1.2	8.3	8.0
30	Diğer ulaşım araçlarının imalatı	0.2	0.9	1.2
	*Orta-Yüksek Teknoloji*	*8.4*	*24.0*	*26.2*