Fransa’nın girişimci, dinamik yeni Cumnhurbaşkanı Macron, AB liderlerini duraklatan ve şaşırtan bir öneri yaptı: AB inovasyonunu geliştirmek için AB örgütlenmesi “dışında” yeni bir kurum oluşturalım. Finansmanı “ulusal” hükümetler sağlasın.
Pardon? AB, ekonomik ve siyasi her şeysini AB örgütlenmesi içinde halletmek isterken, bu örgütün dışında bir kurum? Her ne kadar bir fikirden ibaretse de, anlaşılan şu: Macron inovasyon konusunda, AB bürokrasisini aşmak istiyor. AB için hem fırsat hem tehdit olan o bürokrasiyi. Belki de Avrupa Savunma Ajansı gibi -halen çalışan- bir inovasyon yüksek kurumunu düşündü? Ya da ABD’de uzaya gidişin, internet’in doğuşunu sağlayan DARPA (Gelişmiş Savunma Araştırmaları Projeleri Ajansı) gibi bir şey? Yeter ki inovasyon “hızlansın”.
Telaş etmeden acele
Macron diyor ki: Bu yeni kurum, AB bürokratları tarafından değil, “ulusal” hükümetlerin bürokratları tarafından işletilir. AB fonlarından yine yararlanabilir. Ama kuruma katılmak isteyen AB ülkeleri, kendi ulusal bütçelerinden katkı yapar.
Bu yenilikçi önerisini yaparken, zaten Avrupa İnovasyon Konseyi (EIC) adıyla bir AB kurumu kurulmakta. Bunu ise AB’de Ar-Ge ve inovasyondan sorumlu bakan Carlos Moedas 2015’de önermişti: AB’de inovasyonun ticarileşmesini öngörüyor. AB’de de tıpkı ABD’deki gibi iş değeri 1 milyar doları aşacak, hızlı yükselen yenilikçi şirketlerin (unicorn) oluşmasını hedef alıyor. Nitekim, 10 Ekim’de yapılan bir açıklamayla, EIC’in “pilot dönem” olarak düşündüğü 2018-2020 aralığında tam bin projeye 2.7 milyar euro fon ayıracağı duyuruldu. Bunun 5 milyon Euro’su “blok zincirinin sosyal faydası” araştırmalarına verilecek.
Kümelen, inovasyon artsın
Bakan Moedas, EIC örgütlenmesi için çalışadursun AB’de zaten bir tane de Avrupa İnovasyon ve Teknoloji Enstitüsü var. 2008’de kuruldu. Amaç belli: AB çapında inovasyon ve girişimciliği körüklemek. Bunu üniversitelerarası işbirlikleri, bizim sürekli ah-vah ettiğimiz üniversite-sanayi işbirlikleriyle sağlamak. Bu amaçla dijital, iklim, sağlık vb konularda İnovasyon Kümeleri kurdular. İlerliyorlar.
Üniversitelerarası işbirliklerine biz ancak gıptayla bakabiliriz: Örneğin, üç ülke, beş üniversite ortaklığında Almanya’nın Kuzey Ren Bölgesi, Fransa, İsviçre arasındaki Eucor kümelenmesi. Veya Fransa’nın Lorreine bölgesi, Lüksemburg, Belçika’nın Valon bölgesi, Almanya arasındaki “Büyük Bölge Üniversitesi” (UniGR) adlı bir diğer kümelenme: Üç dil, beş bölge, altı üniversiteyi bir araya getiriyor. Para, AB’nin Ufuk 2020 Programı’ndan: 2014-2020 dönemi için ayrılan miktar 2.4 milyar euro.
Macron’a sanayiden destek
AB örgütü dışında “bağımsız” bir inovasyon kurumu kursak fikrini Fransa’da 26 sanayici, işadamı, bilimci desteklediklerini, nedenlerini açıkladıkları bir ortak makaleyle Le Monde’da 18 Ekim’de tam sayfa yayınladılar.
Aralarında donanmaya gemi yapan Naval Group Başkanı Hervé Guillou ile Fransa’nın ilk kadın astronotu, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görev alan ilk Avrupalı kadın, ve şimdi de Ay’da Köy kurma projesini savunan Claudie Haigneré’nin de olduğu grup, açık açık, “Bir Fransız-Alman İleri Savunma Kurumu” kurmalıyız dediler. Adı da Ortak Avrupa Yıkıcı/Düzenbozucu Girişimi olsun. Kuruma önerdikleri isim ise Fransızca veya Almanca değil, İngilizce! Hem de Yıldız Savaşları’ndaki bir rolü hatırlatıyor (Joint European Disruptive Initiative - JEDI). Bunun da ABD’de 1957’de kurulan, halen gayet faal olan DARPA-türü bir örgütlenmeyle yapılabileceğini savunuyorlar.
İngiltere’ye göz kırpmak mı?
Fransız özel sektörü, tam da Macron’a destek olacak şekilde, onun yenilikçi önerisine böylece sahip çıktı. Eğer Macron’un hayalindeki kurum gerçekleşirse, buna ilerde İngiltere’nin de üye oluvermesi kolaylaşacak. İngiltere, AB’den ayrılmak amacıyla kaplumbağa hızıyla görüşmelere devam ediyor. Uzun ve çileli, çok çok da pahalıya mal olacak bir boşanma süreci. Ama boşandıktan sonra da hayat devam eder. İngiltere, Macron’un önerdiği bir AB-dışı kurumda yer alabilir.
Edip Emil Öymen