Sevinelim mi, üzülelim mi? Dünyanın en iyi, kaliteli üniversitelerinin sıralandığı Times Higher Education 2020 açıklandı. 92 ülkeden 1300 üniversite girdi bu yılki sıralamaya. Dünya üniversiteleri başarı sıralaması 16 yıldır yapılıyor. İlk kez bu yıl 11 üniversitenin bu sıralamaya dahil olması sevindirici. Böylece Türkiye’den 34 üniversite kapsama girmiş oldu. Tamam da... Bu arada 351-400 bandında olan tek üniversitemiz, Sabancı Üniversitesi, 1 basamak indi ve 400-500 bandında yer aldı. Şaşırtıcı olan ise ilk kez sıralamaya giren Çankaya Üniversitesi’nin bir anda Sabancı Üniversitesi ile aynı yani 400-500 bandına dahil olması.
İlk 1000 üniversite içinde Türkiye’den 11 üniversite var. Başta da dediğim gibi ilk sırada Çankaya Üniversitesi var; onu Sabancı Üniversitesi izliyor. Bilkent, Hacettepe ve Koç üniversiteleri 500-600 bandındalar. Koç Üniversitesi geçen yıl bir basamak üstteymiş. 3 devlet üniversitesi, Boğaziçi, İTÜ, ODTÜ 600-800 bandındalar. Boğaziçi Üniversite’si de geçen yıla kıyasla 1 basamak aşağıya inmiş. 800-1000 bandında ise Atılım Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve bu yıl sıralamaya ilk kez giren Karabük Üniversitesi var. Diğer 23 üniversite ise 1000’in altında kalıyor.
Belli ki üniversitelerin ciddi bir nitelik sorunu var. Zaten THE direktörü Phil Baty de “Türkiye bu yıl sıralamadaki varlığını yüzde 50 oranında artırdı ama kalite için yaratıcı özgürlüğe ihtiyaç var” diye vurgulamış.
Çankaya Üniversitesi nasıl ilk sırada?
Çankaya Üniversitesi Rektörü Can Çoğun ile konuştum. 22 yıldır faaliyette olan bir üniversite, ancak başarı sıralamasında pek adı sanı duyulmuyordu. Bilmeyenler için küçük bir bilgi: Arı Dershanelerinden ve Arı Koleji’nden geliyor. Eğitimci bir köken yani... Çoğun, “THE (Times Higher Education) Üniversite sıralamasının hayli sert kriterleri var” diyor. Örneğin son 5 yılda en az 1000 makale yayımlamanız gerek sıralamaya dahil olabilmeniz için. Dünya üniversiteleri sıralamasına girme hedefini kendimize koyduğumuz için makalelerin sayı ve niteliğine odaklandık.
Eğitimin kalitesi, öğrenci başına düşen öğretim üyesi sayısı, yayımlanan ve en fazla atıf alan makale sayısı, araştırma becerisi, üniversite-sanayi işbirliği, uluslararası görünüm (yabancı öğrenci ve akademisyen sayısı ve niteliği) gibi kriterler sıralamada belirleyici.
Makale sayısı ve atıf önemli tabii ama bir üniversiteyi üniversite yapan diğer kriterlerin de göz ardı edilmemesi gerekiyor. Türkiye’de zaten eğitimin niteliği daha ilköğretimden hatta okulöncesinden itibaren başlı başına bir sorun olduğu için bunun üniversitelere yansımaması zaten olanaksız. 200’ü aşkın üniversite ve buralarda eğitim gören 8 milyon öğrenci var; 160 bin kadar da akademisyen...
Liyakate dayalı atamaların yapılmaması, sayıya odaklanıp niteliğin ıskalanması, araştırmaya gereken önemin verilmemesi, önemli eksiklikler... Bugün her 5 üniversiteli mezundan 1’inin işsiz olduğunu da unutmayalım.
Dünyada kıyasıya rekabet
İçinde bulunduğumuz çağda dünya ekonomisinin dümeninde bilim ve teknoloji olduğu için bilgi üreten, bilgiyi ürüne, hatta katma değeri yüksek ürüne çevirme becerisini kazanmış eğitim kurumlarının altın çağı. Bu yüzden küresel bazda üniversiteler arasında da kıyasıya bir yarış var. En iyi doktora öğrencilerini, en iyi akademisyenleri çekme, kendi kurumlarına ara kaynak yaratacak sanayi işbirlikleri geliştirme, patent alma vs.
Bakıyoruz yeniden THE Üniversite 2020 sıralamasına... Anglo-Amerikan gücü her zamanki gibi ilk sıraları koruyor. Oxford, Cambridge, Stanford, Yale, MIT, Princeton, Harvard, Chicago Üniversitesi, Imperial College of London... Çin başta olmak üzere Asya, İngiltere ve ABD’nin tahtını sarsmak için büyük ataklar içinde. En iyi ilk 200 üniversite içinde geçen sene Asya üniversitelerinin sayısı 2 iken bu yıl 24. Tsinghua ve Pekin üniversiteleri 23 ve 24. sıradalar. Hong Kong’un sıralamaya giren 6 üniversitesinden 5’i ilk 500 içinde. Tayvan da büyük atak yapmış, bir önceki yıl sıralamaya 4 üniversite sokarken bu yıl sayıyı 36’ya çıkarmış. Ulusal Tayvan Üniversitesi 50. sırada.
Avrupa’da Almanya, Fransa, İspanya ve İtalya, ilk 200’deki varlıklarını korumuşlar, Malta ve Karadağ ilk kez katılmış, Sırbistan sıralamadan düşmüş.
Latin Amerika’da başı Brezilya çekiyor, sıralamaya giren 17’si yeni (yani bu yıl katılan) 101 üniversitesi ile. Şili 2 olan sayısını 18’e çıkarmış, Kolombiya 8, Meksika 17 üniversite ile sıralamada.
Özlem Yüzak
*Bu yazı 13.09.2019 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlandı.