Deprem sırasında hepimiz çevremizdeki hayvanların tuhaf hareketler yapıp yapmadığını merak ederiz. Acaba kedim, köpeğim ya da kuşum depremleri önceden sezmiş olabilir mi?
Söylemesi zor! Çünkü yeterli bilimsel kanıtımız yok. Alman sismolog Heiko Woith insanların bu tür iddialara şüpheyle yaklaşması gerektiğini düşünüyor. Woith’e göre hayvanların tuhaf hareketleri yaklaşan bir depreme işaret etmek zorunda değil. Yani, hayvanlar depremi öngörmekten çok, öncü sarsıntılara tepki gösteriyor olabilir.
Bilimsel olarak kanıtlanmış değil
Güçlü depremlerden sonra insanların yerbilim merkezini arayarak “Siz de depremi önceden tahmin edebilir misiniz, internette hayvanların bunu yapabildiği yazıyor” gibi sorular sorduğunu söyleyen Woith, ekibiyle beraber bu iddiayı araştırmaya başlamış.
Ekip, aralarında kuşlar, balıklar, böcekler ve memelilerin (çoğunlukla kedi, köpek ve büyükbaşlar) olduğu 130 hayvan türünün depremlerde sergilediği tuhaflıkları inceleyen 700’den fazla raporu değerlendirdi. Woith, raporlarda her türlü davranışın yer aldığını, mesela bir kaplanın deprem olmadan önce oldukça keyifsiz göründüğünü belirtti.
Yetersiz gözlemler
Rastlantısal onca olaya rağmen, ekibin karşılaştığı en büyük sürpriz şu olmuş: Yayınlanan iddiaların büyük çoğunluğunun, zayıf ve yetersiz gözlemlere dayandığını anlamışlar. Yani birçok insan hayvanları deprem olmadan önce, deprem esnasında ve depremden sonra doğru dürüst gözlemlememiş. Dolayısıyla, Woith’e göre bu raporların istatistiklere dayanan bilimsel bir kanıt olma özellikleri yok.
Bildirilen olayların %90’ının merkez üssüne 100 km mesafede ve depremden sonraki 60 gün içerisinde gerçekleştiğini fark eden araştırmacılar, daha sonra, öncü sarsıntıların ne zaman ve bölgenin neresinde meydana geldiğini araştırdı. Benzerlik şaşırtıcıydı.
Öncü sarsıntılar tetikliyor olabilir
Hayvanların, öncü sarsıntılarla bağlantılı tuhaf davranışları ile öncü sarsıntıların meydana gelmesi arasındaki zaman-mekân örüntüsü şaşırtıcı bir benzerlik taşıyor. Bundan yola çıkarak, hayvanların yaptığı tuhaf hareketler ile öncü sarsıntılar arasında bir bağ kurmak mümkün olabilir.
Hayvanların depremleri önceden bilip bilemeyeceğinin daha iyi araştırılması için Woith ileri araştırmaların yapılmasını, en azından yapılacak deneylerin tekrarlanabilir bir nitelik taşıması gerektiğini söylüyor.
Woith’in hazırladığı rapor Amerikan Sismoloji Cemiyeti dergisinde 17 Nisan’da yayınlandı.
Bu arada, bilim insanları depremler olmadan önce tespit edecek teknolojiler üzerinde durmadan çalışıyor. Mesela, Quake Alert adı verilen bir akıllı telefon uygulaması, 5 Nisan’da deprem Los Angeles’ı vurmadan yarım dakika kadar önce insanları uyararak büyük fayda sağladı. Uygulama, hafif P dalgalarını tespit eden sismik sensör ağına bağlı olarak çalışıyor. Arkasından gelen güçlü S dalgaları ulaşmadan önce insanları uyarıyor.
Mercan Bursalı
Kaynak: https://www.livescience.com/32156-can-animals-predict-earthquakes.html
*Bu yazı HBT'nin 117. sayısında yayınlanmıştır.
