2025 Nobel Ödülleri, insanlığın hem moleküler hem de zihinsel sınırlarını yeniden çizdi.
Her Ekim ayında olduğu gibi, dünya yine bilimin, sanatın ve insan yaratıcılığının en parlak isimlerini konuşuyor. 2025 Nobel Ödülleri’nde bağışıklık sisteminin karmaşık dengesi, kuantum fiziğinin görünmeyen sınırları, gözenekli malzemelerin çevreci potansiyeli ve edebiyatın karanlık dünyası öne çıktı.
Nobel Barış Ödülü 10 Ekim Cuma yani bugün, Ekonomi Ödülü ise 13 Ekim Pazartesi günü açıklanacak.
Tıp Ödülü: Bağışıklık sisteminde kritik keşif
Periferik bağışıklık, yani bağışıklık sisteminin kendi hücrelerimize saldırmamasını sağlayan mekanizmaların keşfi nedeniyle ödül, Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi'ye verildi. Bağışıklık sistemi savaşırken aynı zamanda kendi dokularını 'tanımalı'. Bu üç bilim insanının keşfettiği regülatör T hücreleri ve FOXP3 geni, bu tanımayı mümkün kılıyor. Bu mekanizma, lupus ve tip 1 diyabet gibi otoimmün hastalıkların tedavisinde devrim yaratabilir.
Fizik Ödülü: Kuantumun sahneye çıkışı
Kuantum fiziği genellikle görünmezdir, fakat John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis, elektrik devresinde kuantum mekanik tünellemeyi ve enerji kuantizasyonunu görünür kılarak ödülü almaya hak kazandı.Geliştirdikleri sistem, tıpkı kuantum mekaniğinin öngördüğü şekilde enerjiyi belirli miktarlarda emip yaydığını kanıtladı. Yaptıkları deneyler, geleceğin kuantum bilgisayarları ve ultra hassas sensörleri için temel oluşturuyor.
Kimya Ödülü: Hermione'nin çantası gerçek oldu
Susumu Kitagawa, Richard Robson ve Omar Yaghi, metal organik çerçeveler (MOF’lar) olarak bilinen gözenekli kristal yapıların geliştirilmesi için yaptıkları çalışmalar nedeniyle Kimya Ödülü'nü kazandı. Bu yapılar, hacimlerinin binlerce katı kadar gaz veya suyu tutabiliyor, depolayabiliyor veya ayırabiliyorlar. Yani kimyasal olarak "akıllı bir sünger" gibiler. Guardian, bu malzemeleri “Hermione’nin sonsuz çantası”na (Harry Potter hayranları bilir) benzetti: İçine ne koyarsanız koyun, yer açılıyor.
Edebiyat Ödülü: Karanlığın ustasına
Bu yılın Edebiyat Ödülü, “vahşi ve apokaliptik bir evrende sanatın gücünü yeniden teyit eden” eserlerin yaratıcısı László Krasznahorkai'ne verildi. Macar yazarın romanları, genellikle ürpertici Orta Avrupa köylerinde geçiyor ve "tanrısız bir dünyada dağınık sembollerde anlam arayan kasaba halkını" anlatıyor.
Kaynaklar: NobelPrize.org, Reuters, FT, The Guardian, ACS, Le Monde
