Bir insan düşünün cepheden cepheye koştuğu zamanlar bile kitaplarını yanında taşımış. Çok farklı konularda kitaplar bunlar. Altlarını çizmiş, notlar almış. Ordulara komuta ederken bir yandan ülkenin geleceğini planlamış. Yetmemiş tutmuş Türkçe terimlerle geometri kitabı yazmış. Bitkileri, ağaçlara doğaya tutkusunu koruma bilincini 400 yıllık ağacı kesmemek için Yalova’daki köşkü kızaklar üzerinde taşıtarak yerini değiştirmiş... Aramızdan ayrılışının 84. yılında hâlâ büyük özlemle andığımız dahi insanın Ata’mızın o büyük başarılarının altında yatan unsurlardan beri de meraktı. Çevresine olup bitene taa çocukluğundan beri duyduğu merak, anlama arzusu... Bu yüzden 10 Kasım haftasında kapağa Merak konusunu taşımak istedik.
Türümüzün özelliği
Türümüzün, tüm diğer türlere kıyasla daha başarılı olmasının nedenlerinden biri zeka ise diğeri merak. Merak, belleği zenginleştirir, yaratıcılığı geliştirir. Fakat aynı zamanda dikkat dağınıklığına ve işlerin zamanında bitirilememesine de yol açabilir.
Peki, merakın yalnızca iyi yönlerinden yararlanmanın yolu ne? İşin sırrı, merakın nasıl ve ne zaman kullanılacağını iyi bilmekte. Dikkat dağıtıcıların dört bir yanımızı kuşattığı modern dünyamızda, yalnızca olumlu meraklara odaklanmak ve çok sayıda gizli tuzaklardan kaçınmak yaşamsal önem taşıyor. Reyhan Oksay hazırladı. Müfit Akyos da Geometrinin dili başlıklı yazısında yeni bilim terimlerinin Türkçe köklerden üretilebilmesine bir örnek olarak; Atatürk’ün Geometri kitabını ele aldı.
İki merak köşesi
Merak konusunu önemsediğimiz için her hafta 2 köşemiz var. Biri Meraklı Çocuk. Bu hafta Meraklı çocuğumuz ‘Dünyadaki bütün taşıtlar elektrikle çalışsa, ortalık daha sessiz olur muydu?’ diye sormuş. ‘Meraklının Köşesi’nde de ilginç ve düşündüren bir soru bulacaksınız: Biz insanların da kuyruğu olsaydı ne olurdu? Nasıl kullanırdık? Mercan Bursalı hazırladı.
Doğan Kuban da ‘Düşünce İnsanda Yoğunlaşmalı! Ortak Dil Türkçedir’ diyor eski bir yazısında. Ve anlatıyor: “Koca ülke neden debeleniyor? Çünkü yaşam düşünce odaklı değil, nesne odaklı. Bu tavır çağdaş dünyaya paralel. Bu durumu biraz rahatlatan binlerce yıldır orada burada birikmiş bilgelikler. En az biriktirenler debeleniyor”… Kültür üniversitesinden Dr. Gülnur Işıklar ise dijital çağda yaratıcılık üzerine yazdı.
Türkiye “dış borcu ağır ülke” statüsünde
Dış borçlar azgelişmiş ülkelerin ortak özelliği. Aynı zamanda bir egemenlik sorunu. Yani, sadece ekonomik bir sorun değil. Bir yandan borçlular var diğer yandan tahsildarlar. Şüphesiz gelişmiş ülkeler de dış borçlanmaya başvuruyor. Ancak dış borcun azgelişmiş ülkelerde yarattığı ekonomik ve siyasi etkiler gelişmiş ülkeler için geçerli değil. Borç veren gelişmiş ülkeler, azgelişmiş ülkeleri ekonomik ve siyasal açıdan etkileme, yönlendirme gücüne sahip. Bayram Ali Eşiyok yazdı.
Neokapitalizmin tablosu ürkütücü. 3 milyardan fazla insan sağlıklı beslenemiyor. 52 ülkede, nüfusun yarısından fazlasının sağlıklı beslenmeye gücü yetmedi. Ağustos 2022 itibariyle, FAO Gıda Fiyatları Endeksi, 2020 ortalamasına göre %40,6 artmış durumda. Gelir seviyeleri benzer bir oranda artmadıkça, özellikle aşırı gıda enflasyonu yaşayan düşük gelirli ülkelerde sağlıklı beslenme krizinin daha da derinleşmesi muhtemel. Grafik Bilgi’de.
Tedaviye değil koruma ve teşhise
Azra Raza bir bilim kadını. Pakistan asıllı ABD Colombia Üniversitesi’nde kanser üzerine çalışmalarını yürütüyor. Ezber bozan ve hepimizin içinde debelendiği sistemi bozan bir söylemi var. Hastalık ortaya çıktıktan sonra tedaviye yoğunlaşıyor sağlık endüstrisi, büyük paralar buraya akıtılıyor; oysa koruma ve teşhis için yatırım ve araştırmalara asıl kaynaklar aktarılmalı diyor ve bu görüşün yayılması için büyük bir savaş veriyor. Prof. Raza ‘İlk Hücre’ isimli kitabının Türkçe’ye çevrilmesi dolayısıyla İstanbul’a geldi. Özlem Yüzak, Raza ile bir söyleşi yaptı. Mustafa Çetiner de arkadaşı Raza’yı anlattı.
Plastik atık sorununa dönüşümcü çözüm: Bakteriler ve katalizörler. Dünya 55 milyon uçağı dolduracak kadar plastik atıkla dolu. Plastik atıkları, faydalı kimyasal bileşiklere dönüştürmek için bakteri ve katalizörlerle yapılan disiplinlerarası bir teknik, gezegenin geleceği adına umut vadediyor. Batuhan Sarıcan derledi.
Artık bilgisayar konuşmamızı tanıyabiliyor; yazıya çevirebiliyor ve cevap da veriyor. Dilden dile çeviri müthiş ilerledi; bilmediğiniz bir dildeki yazıyı, bildiğiniz bir dile çevirebiliyorsunuz. Ama Yapay Zekanın henüz çözemediği bir problem var. Lale Akarun çalışma alanı İşaret Dili’ne yoğunlaştı yazısında. Elon Musk Twitter’ı satın aldı. Peki bundan sonra ne olacak? Tanol Türkoğlu’nun WALDO 4.20 yazısında...
Sosyalizm yeniden yükselişe geçebilir mi?
Bir önemli konu daha. İnsanlığın ve doğanın kurtuluşu sosyalizmde mi? Marx nerede yanıldı? Sosyalizmin dünya çapında yeniden yükselişe geçme olasılığı var mı? Varsa nedir? Yeni bir bakış açısı ve yeni bir tartışma... Osman Bahadır Yeni Aydınlanma ve Sosyalizm başlıklı kitabında bu tartışmayı başlatıyor. Kitaba ulaşmak için: https://abonelik.herkesebilimteknoloji.com/urun/yeni-aydinlanma-ve-sosyalizm-osman-bahadir/
Bir müzik aleti öğrenmenin kısa süreli belleği güçlendirebildiğini biliyor muydunuz? 8 haftalık bir ritim eğitimi, beynin dikkati bir göreve odaklama ve onu belleğe kaydedilmeye hazır duruma getiriyor. Rita Urgan derledi.
Başarı işte böyle taçlandırılır. Türkiye’nin ve dünyanın tanınmış polimer kimyacılarından Prof. Olgun Güven için ABD’de alanının en önemli dergisi özel bir sayı hazırladı. Ömer Kuleli dergimiz için yazdı. Stres de bir virüs gibi yayılabilir mi? Stresin doğası üzerine araştırmalar bunu doğruluyor. Peki ya hayvanlarda da stres birinden diğerine geçiyor mu? Dergimizde...
Çinliler artık iğnesiz aşı olacak. Sprey şeklindeki solunabilir COVID-19 aşısı onay aldı. Omikron altvaryantları yeni bir COVID- 19 dalgasını başlatabilir. Korona Gündemi’nde. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Gülden Çelik ve öğrencisi Elif Zeynep Beşik Maymun çiçeği virüsü üzerine yazdılar.
Ne yaz ne kış saati…Peki sağlık için hangisi iyi? Ama en kötüsü kış saatine dönmemek ve yaz saatinde kalmak… Bilim, sonbaharda ve ilkbaharda saatlerimizi değiştirmek hakkında bakın neler söylüyor? Bilim ve Beslenme’de bu hafta Badem ve cevizi okuyacaksınız. Hayvanlar dünyası bir alem. Bu hafta sessiz bildiğimiz kaplumbağaların da sesli iletişim kurduklarını okuyacaksınız. Ve bir haber daha: Şempanzeler ve goriller arasında onlarca yıl sürebilen dostluklar kurulabiliyor. Murat Altaş’tan.. Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma gündemini unutmayın deriz.
Siz bu yazıyı okurken biz sonraki sayıyı hazırlıyor olacağız. Sevgiyle ve bilimde kalın. HBT’nin yayılmasına destek verin lütfen…
Dijital Bilim Yayıncılığı ile Geleceği kuruyoruz!
Duyurduğumuz gibi HBT olarak, bilim- teknoloji konularında geniş kitlelere yönelik mümkün olduğunca günlük, Youtube kanalı üzerinden yayın yapma kararı aldık. Yayında söyleşiler, haberler, manşetler tartışılacak, dünyadaki önemli gelişmeler ve fikirler, bilimsel bakışla irdelenecek. Bu amaçla HBT kendi stüdyosunu kurmak için gerekli ekipmanların satın alınmasına yardım çağrısına çıktık. Çağrımıza sevindirici destekler geliyor! İlgilerinizi lütfen [email protected] adresine bildiriniz. Gerçekleştireceğiz, başaracağız!
