Armut ve ayva özellikle kilo vermek isteyenlerin gözdesi. Kalorisi düşük olmasına karşın, insanı uzun süre tok tutan bu iki meyve ayrıca bağırsak hareketlerini de düzenliyor.
Aslında “armut” kelimesi Rosaceae ailesinin Pyrus sınıfındaki birçok ağaç ve çalıyı kapsar. Birçok armut ağacı türü olmasına rağmen yalnızca birkaçının meyveleri insanlar tarafından yenilebilir; geri kalan ağaç türleri genellikle süs ağacı olarak kullanılır.
Her ne kadar armut denilince akla genellikle üstü dar altı geniş şekilli bir meyve gelse de elma şeklinde armutlar da mevcut. Ayrıca kabuğunun altındaki etli kısım da elmaya benzemesine rağmen içerisinde bulunan taş hücreleri nedeniyle daha kumlu bir yapısı vardır.
Çin’de ortaya çıkan armut, Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’ya yayılmıştır. Ayrıca armudun tarih öncesi çağlarda da tüketildiğine dair kanıtlar mevcut. Binlerce yıldır çeşitli mutfakların vazgeçilmez bir parçası olan armutun Kelt edebiyatında, Roma tarihinde ve Çin folklorunda da adı geçer. Armut ılıman, serin iklimlerde kolaylıkla büyür.
Armudun başlıca faydaları
Sindirimi kolaylaştırır: Günlük lif ihtiyacınızın %18’ini karşılayan bir porsiyon armut, sindirimi kolaylaştırır. Armutta bulunan lifin büyük çoğunluğu çözünmez nişastadır ve bağırsaklarda dışkının şekillenmesine yardımcı olur. Bu lif aynı zamanda bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlık ve ishal riskini de azaltır. Ayrıca armutta bulunan lifin kumlu yapısı bağırsaklarda serbest radikallere bağlanarak organı kansere karşı korur.
Kilo vermek isteyenlere önerilir: Çoğu insanın meyvelerden şikâyeti doğal şekerden kaynaklanan kalori içeriğidir. Ancak armut, kalorisi en düşük meyvelerden biridir. Ortalama bir armudun kalorisi 100 civarındadır, ki bu da sağlıklı bir beslenme rejiminde alınan kalorinin yalnızca %5’ini oluşturur. Buna karşılık armutta bulunan lif uzun süre tokluk hissi duymanızı sağlar. Bu nedenle armut kilo vermek isteyenlerin en sevdiği meyvedir.
Antioksidan içeriği yüksek: Birçok meyvede olduğu gibi armutta da birçok hastalığa karşı etkili olan antioksidanlardan bol miktarda bulunur. Antioksidanlar vücutta biriken serbest radikalleri ortadan kaldırmaya yarar. Serbest radikaller sağlıklı DNA hücrelerini kanserli hücrelere dönüşmesine neden olabilir. Bu nedenle armutta bulunan A ve C vitaminlerinde bulunan antioksidanlar zararlı bileşenlerin ortadan kaldırılmasını sağlar.
Tansiyonu düşürebilir: Armutta bol miktarda potasyum bulunur. Potasyum, damar açıcı özelliğe sahip olduğu için tansiyonu düşürücü etkiye sahiptir. Tansiyonun düşürülmesi aynı zamanda ateroskleroz, kalp krizi ya da beyin kanaması riskini azaltır. Kaldı ki potasyum aynı zamanda sıvı dengesini düzenler.
Kan yapar: İçindeki bakır ve demir oranı sayesinde armut, anemi ya da diğer mineral eksiklikleri görülen hastalar için oldukça faydalıdır. Bakır, minerallerin sisteme alımını sağlar ve iyileştirirken yüksek demir seviyesi de alyuvar sentezinin artmasına yardımcı olur. Demir, hemoglobinin önemli bir parçasıdır.
Kemik sağlığı: Armudun yüksek mineral içeriğinde magnezyum, manganez, fosfor, kalsiyum ve bakır da bulunur. Bu mineraller kemik minerali kaybını azaltırken osteoporoz ve genel zayıflık gibi durumların şiddetini de hafifletir.
Dikkat: Her ne kadar armudun bilinen yan etkileri olmasa da bu konuda araştırmalar sürüyor. Yine de, bazı insanlar bazı meyve türlerine karşı alerjik tepkime geliştirebilir. Normalde armut yemiyorsanız, yediğiniz zaman vücudunuzda herhangi bir değişiklik olup olmadığını kontrol edin ve her zaman ortalama miktarda, günde bir adedi geçmeyecek şekilde armut tüketin.
***
Ayva, elma ve armutla yakından bağlantılı bir meyvedir. Bilimsel adı Cydonia oblonga olan bu meyve türünün tek örneğidir. Kışın yapraklarını döken küçük bir ağaç olan ayva ağacının meyveleri şekil olarak armudu andırır ve rengi sarımsı-altın tonlarındadır. Meyvenin besin olarak önemi geçmiş zamanlara dayansa da bu küçük ağaç soluk pembe çiçekleri nedeniyle çoğu zaman süs ağacı olarak da yetiştirilir.
Özbekistan, Ermenistan, Türkiye, Macaristan, Makedonya başta olmak üzere Avrasya’ya özgü bir meyve olan ayvanın tarihi çok eskilere dayanır. Öyle ki araştırmacılar antik dönemlerde elmadan bahsettiklerinde, aslında büyük ihtimalle, o dönemlerde daha yaygın olan ayvayı kastediyor olabilirler.
Kolaylıkla tüketilebilen lezzetli bir meyve olmasının yanı sıra ayvanın insan sağlığında da önemli bir yeri vardır. Önemli bir C vitamini, çinko, potasyum, bakır, demir ve diyet lif kaynağı olan ayva, aynı zamanda kateşin, epikateşin, limonen ve başka birçok bitkisel gıda gibi organik bileşenleri de içerir.
Kilo kaybına yardımcı olur: Kilo vermek isteyenler tüm sistemlerinin düzgün çalışmasını sağlamak zorundadır. Bunun da en kestirme yolu sindirim sistemini güçlendirmektir. Ayvada da armutta olduğu gibi bol miktarda diyet lif bulunur. Önemli oranda lif içeriği, mide ve bağırsakların daha düzenli çalışmasını ve besin emiliminin hızlanmasını sağlar. Ayva liflerinde bulunan kateşin ve epikateşin, kalın bağırsaktaki bazı toksinlerle bağlanarak, mukoza zarını korur.
Cilt bakımı: Ayvada bulunan yüksek miktarda antioksidanlar ve vitaminler cildinizi sağlıklı ve genç görünmesinin yolunu açarken, cildinizi UV ışınlarının zararlı etkilerinden korur.
Alerjik tepkiler: Ayva, alerjik tepkileri kontrol altında tutabilme özelliğiyle ünlüdür. Deri üzerine merhem veya jel şeklinde sürüldüğü zaman atopik dermatit ve benzeri deri sorunlarına karşı fayda sağlayabilir.
Kan dolaşımı ve saç sağlığı: Ayvanın zengin mineral içeriğinde demir, bakır ve çinko da bulunmaktadır. Bazı eser elementlerin yanı sıra bu üç mineral, alyuvar üretimi için çok önemlidir. Alyuvar üretimi arttıkça vücuttaki kan dolaşımını da artırır. Bu da vücudun her bölümüne daha fazla oksijenin taşınabildiği anlamına gelir. Böylece kafa derisine giden kan akışı arttığı için saç köklerini güçlendirir ve dökülmesine engel olabilir.
Dikkat: Ayva tüketiminin herhangi bir yan etkisi ya da riski olduğu bilinmemekle birlikte elde edilen bütün bilgiler ayvanın diyete dâhil edilmesinin faydalı olduğunu gösteriyor. Ancak ayva çekirdeğinde eser miktarda da olsa siyanür bulunuyor. Bu nedenle çok fazla ayva çekirdeği yutmak tehlikeli olabilir. Ayvanın faydalı ve zararlı yanlarının incelendiği bilimsel araştırmalar sürüyor.
Sevda Deniz Karali
