Doğal bir madde olan spermidin, buğday rüşeymi, fındık, mantar ve diğer birçok yiyecekte bulunur ve uzun bir süredir sağlığa yararlı tarafları araştırılmaktadır. Birkaç yıl önce gerçekleştirilen hayvan deneyleriyle, spermidinin zengini yiyeceklerin ipliksi kurtların ve sineklerin yaşamını uzatabildiği ve beyin yetisini olumlu yönde etkilediği görülmüştü. 2017 yılında gerçekleştirilen ilk pilot araştırma da insanın bellek yetisi için de olumlu etkilerle ilk kanıtları ortaya koymuştu.
Graz Üniversitesi’nden Sabrina Schroeder ve ekibi ise spermidinin yaşlılıktaki bellek kaybına karşı iyi gelip, gelmediğini araştırdı. İlk deneyde yaşlı farelerin yemine altı ay kadar spermidin katıldı. Deneyden önce farelerin öğrenme durumları ve bellekleri çok sayıda standart testle kontrol edildi. Oral yoldan verilen spermidinin farelerin beynine ulaştığı ve bu farelerin yaşlandıktan sonra kontrol grubundakilere kıyasla bellek testlerinde daha başarılı oldukları görüldü. Anlaşıldığı üzere bu doğal madde hayvanlarda görülen tipik zihinsel bozulmayı etkisiz hale getiriyor.
Aynı etkinin insanda da ortaya çıkıp çıkmayacağını görmek isteyen araştırmacılar 800 yaşlı katılımcıyla uzun vadeli bir araştırma gerçekleştirdiler. Katılımcılar 1995- 2000 yılları arasında tıbbi ve fizyolojik açıdan takip edildiği gibi, bilişsel yetileri de kontrol edildi. Ayrıca katılımcıların yiyeceklerle ne miktarda spermidin aldıkları da kaydedildi. Daha fazla spermidin alan katılımcılarda beş yıl sonra daha az bilişsel körelme olduğu saptandı. Bu bağlantı hem kadınlarda hem de erkeklerde geçerli ve çeşitli yaş gruplarında ve kategorilerde de tutarlı kaldı.
Spermidinin zihinsel yetiler üzerindeki olumlu etkisi ayrıca alınan doza bağlı daha da belirginleşiyor. Peki ama spermidin beyne nasıl etki yapıyor? Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen araştırmacılar, fareler ve sineklerle gerçekleştirdikleri ayrıntılı analizler sonucunda, daha fazla spermidin sayesinde hipokampüsteki mitokondri işlevinin arttığını görmüşler. Bilim insanları uzun bir süredir, “hücrelerin enerji santrallerinin” ilerleyen yaşla birlikte daha az çalıştığını ve bu yüzden özellikle de beyin hücrelerine yeterli enerji gitmediğini biliyorlardı. Son verilere göre spermidin, belli başlı mitokondri proteinlerinin üretimini tetikleyen biyokimyasal bir reaksiyon zincirini harekete geçiriyor; bu da hücrelerin enerji santrali olan mitokondrileri güçlendiriyor ve spermidinle niçin daha iyi çalıştıklarını açıklıyor. Analizler öte yandan spermidinin, hücrelerin temizlik sistemi olan otofajiyi de olumlu etkilediğini gösterdi.
Nilgün Özbaşaran Dede
