Deneysel bir tedavi yöntemi belden aşağısı tutmayan hastalara yeniden hareket edebilme yetisi kazandırıyor. Hastalar ayağa kalkabiliyor, hatta kısa mesafelere yürüyebiliyorlar. Bunu, omurgadaki motor nöronlara giden sinir yollarına elektriksel tepiler ileten 16 elektrotlu folyo implantına borçlular. Elektrot dizisi olarak isimlendirilen bu implant sayesinde hastalar, daha ilk günden yürüyen bantta adımlar atabiliyorlar. İsviçre Teknoloji Enstitüsü’nden Jocelyne Bloch ve Gregoire Courtine ve ekibinin araştırma yazıları Nature Medicine dergisinde yayımlandı.
Sırt omuriliğini elektrotlarla uyarma yöntemi aslında uzun bir süredir kronik ağrıların tedavisinde kullanılmaktadır. Bloch ve Courtine birkaç yıl önce bu tür bir simülasyonun, belden aşağısı felç olan hastaların bacaklarını kısmen hareket ettirmelerine yardımcı olabileceğini keşfetmişti. Hatta bunun işe yaradığını 2018’de bacaklarını ve ayaklarını çok az hareket ettirebilen hastalar üzerinde göstermişlerdi de.
Şimdi ise yöntemlerini geliştirerek hareket yetilerini tamamen kaybeden hastalar üzerinde başarıyla test ettiler. Buradaki gelişme, elektrotların omurilik sinir köklerine birebir uyacak şekilde düzenlenen daha uzun ve daha geniş elektrot dizilerden ibaret. Bu sayede uzmanlar, belli başlı kasları çalıştıran nöronları kontrol edebiliyorlar. Araştırmacılar bu elektrot dizisini geliştirebilmek için 27 omuru analiz ettikten sonra bilgisayar modelleri oluşturmuşlar. Ve bu şekilde sırt omuriliğindeki hareket merkezine giden sinir yollarının kişiden, kişiye değiştiğini görmüşler. En sonunda da her türlü hareket için belirleyici sinir yollarına elektriksel tepilere eskisinden çok daha iyi ulaşabilen 16 elektrottan oluşan düzenlemeyi bulmuşlar. Folyo üzerindeki elektrotlar, bir tablet bilgisayar aracılığıyla kablosuz olarak kontrol edilebilen bir tepi üreteciyle bağlantılı. Hastalar istedikleri etkinliği tablet üzerinden seçtikten sonra, bunlar karın bölgesindeki implanta iletiliyor. Bu şekilde normalde beynin yerine getirdiği görevi yerine getirerek sırt omuriliği etkinleştiriliyor. Ayağa kalkmak ve yürümek dışında implantla yüzmek ve yatay bisiklet de kullanmak da mümkün. İki diğer hasta da devam etmekte olan klinik çalışmalara katılarak bacaklarını hareket ettirebilmişler, ama henüz merdiven çıkamıyorlar diyor araştırmacılar. Her hasta için bireysel bir program uygulanıyor.
Gelişme umut verici olsa da yeni yöntemin tüm hastalarda uygulanıp uygulanmayacağı henüz bilinmiyor. Yöntemin hangi hastalar için uygun olduğu öğrenildiğinde, tekniğin daha da geliştirilmesi önümüzdeki yıllarda mümkün olabilir diyor araştırmacılar.
Nilgün Özbaşaran Dede
