Anılarımız, yaşadıklarımızın bir tür fotoğraf albümü olarak kabul edilir. Bir kez belleğe kaydedilenler de değişmez olarak biliniyordu. Fakat artık bunun pek de doğru olmadığı anlaşıldı. Bilince yapılan her çağrı, hafızanın içeriğini değiştirebiliyor. Ayrıca beynimizin, bize söylenenlerle, yaşadıklarımızı karıştırması da pek ender bir durum değil.
Duke Üniversitesi araştırmacıları katılımcılara 70 farklı video klip izlettiler. Bir gün sonra aynı videolar yeniden izletilirken, beyin etkinlikleri fonksiyonel manyetik rezonans tomografisiyle kaydedildi. Videoların yarısı hiçbir uyarı verilmeden en önemli anlarında kesildi. Üçüncü gün ise sıra asıl teste geldi. Katılımcılardan akıllarında ne kadar video kaldıysa bunları hatırlamaları ve anlatmaları istendi. Videoların bir kısmı çok iyi hatırlanırken, diğerleri pek doğru hatırlanmadı. Özellikle de haber verilmeden kesilen ve değiştirilen videolar çok kötü veya yanlış hatırlandı.
Araştırmacılar bu durumun sürprizle ilgili olduğunu düşünüyorlar. Çünkü bir olay beklentilerimizle uyuşmuyorsa, anılarımızın depolanmasından, hatırlanmasından ve değişmesinden sorumlu beyin bölgesi olan hipokampüsün reaksiyonu değişiyor. Sürprizler tüm beynimizi etkiliyor ve birden fazla nöromodülatör sistemi harekete geçiriyor. Beklenmeyenler, anıların güncellenmesini destekleyen ve hipokampüsün mevcut hafıza içeriğinin unutulmasına ve değiştirilmesine neden olan koşullar yaratıyor.
Burada dikkat çekici olan şu: Yanlış hatırlanan anılar benzer bellek içeriklerini de bozuyorlar. Mesela bir beysbol videosunda beklenmedik bir değişim yaşandığında, spor videolarıyla ilgili diğer anılar da değişiyor. Araştırmacılara göre bu belleğimizin ne kadar esnek ve uyumlu olduğunu gösteriyor. Aslında bu iyi bir şey, sonuçta ancak bu sayede yeni bilgiler öğrenebiliyor ve yanlışlarımızı düzeltebiliyoruz. Ama öte yandan da anılarımızı yanlış hatırlamamıza neden oluyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
