İklim değişiminin etkileri ele alındığında genelde görünür sonuçlar ön plandadır. Bunlara örneğin buz kütlelerinin ve buzulların erimesi veya ısınan havanın daha fazla su çekmesi nedeniyle şiddetli yağışların artışı da dahildir. Oysa iklim modelleri uzun bir süredir evapotranspirasyonun da yani karalardaki ve bitki örtüsündeki suyun buharlaşmasının da etkili olduğunu gösteriyor. 2003’ten bu yana küresel evapotranspirasyonun ne derecede değiştiğini Jet Propulsiyon Laboratuvarı’ndan Madeleine Pascolini-Campbell ve ekibi incelemiş. Araştırma ekibi bunun için GRACE ve GRACE-FO uydu misyonlarının verilerinden yararlanmış. Bu misyonlarla dünyamızın yerçekimi alanı düzenli olarak ölçüldüğü gibi yeryüzündeki suyun küresel kütle dağılımı hakkında da bilgi edinilir.
Yerçekimi alanı belli başlı bölgelerde azalması, karanın su kaybettiği anlamına gelir. Bu kaybın bir kısmı suyun nehirlerden denize akmasıyla ilgiliyse de geriye kalan su evapotranspirasyon ile atmosferde kayboluyor diyor araştırmacılar. Sonuçlar, 2003’ten bu yana evapotranspirasyonun, yılda 405 mililitreden 444 mililitreye (2019) çıktığını gösteriyor ki bu ortalama küresel değerin yüzde on fazlasıdır. Bu artış gerçekten de şaşırtıcı. Nitekim daha önceki tahminlerden ve modellerden beklenenin iki katı diyor araştırmacı. Bu gelişmenin tetikleyicisi her şeyden önce küresel ısınma. Gerçi El Nino/La Nino döngüsü gibi iklimsen oynamalar da küresel Evapotranspirasyonu etkiliyor ama buharlaşmadaki artık yine de çok önemli diyor araştırmacılar.
Karadaki hava sıcaklığı artışında ise önemli bir korelasyon saptanmış. Bu da gezegenimizdeki su dolaşımının değiştiğini gösteren önemli bir sinyaldir. Evapotranspirasyonunun yüzde onluk artışı karasal alanlardaki su kaybının arttığını gösteriyor ve bu gelişmenin su rezervleri, iklim ve tarım üzerinde önemli etkisi var. Çünkü şiddetli buharlaşma yüzünden topraklar daha çabuk kuruyor ve az yağışlı dönemler daha hızlı kuraklık getirebilir.
Transpirasyonun artışı bitki örtüsünün de kurumasına yol açabilir. Amazon bölgesindeki ölçümler daha şimdiden yağmur ormanlarının üzerindeki havanın son yirmi yıl içinde daha kuru hale geldiğini gösteriyor ki bu yüzden daha az yağmur yağıyor. Ve bazı tropikal orman bölgeleri ise büyümedeki azalmaya ve kuraklık stresine bağlı olarak soğurduklarından daha fazla karbondioksit açığa çıkarıyorlar. Bilim insanları eriyen buzullar kadar dünyadaki su dolaşımındaki değişimin de önemli olduğunu vurguluyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
