Bilimin ortak çağrısı: İşte dünyayı kurtaracak bilim stratejileri. Peki, Türkiye ne yapabilir?

Cumhuriyetimizin 101. yılında ÇYDD bursiyerlerine dijital dergi abonelik desteği kampanyası

Bazı ÇYDD üye ve gönüllülerinden gelen öneri üzerine "Öğrencilere Hediye Dijital Dergi Aboneliği" kampanyası başlatmaya karar verdik. Dergimizi düzenli izlemenin; gençlerin eğitimine, bilimsel odaklı düşünmelerine önemli bir katkı olacağını düşünüyoruz. Bu yüzden siz okurlarımıza gençlere dijital abonelik hediye etme çağrısı yapıyoruz.

Bu gençlere hediye kampanyası kapsamında, 1 yıllık aboneliği 900 TL'ye indiriyoruz.

Kontenjanı 150 kişi ile sınırlandırmıştık, 50’yi aşkın öğrenci dergiyi izlemek için talepte bulundu.

İlginiz ve desteğiniz için teşekkür ederiz.

Bilimin ortak çağrısı: İşte dünyayı kurtaracak bilim stratejileri. Peki, Türkiye ne yapabilir?

Dünyanın en önemli ve ne yazık ki en gözardı edilen sorunlarından biri iklim değişikliği. Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenen BM İklim Zirvesi (Cop 29) yine nafile toplantılardan biri olma yolunda. 2015 yılında imzalanan Paris İklim Anlaşması , ülkelerin bu yüzyılda sıcaklık artışını 1,5 C'nin altında tutma çabaları kapsamında, artan sıcaklıkları kontrol altına almaya yönelik uzun vadeli bir plan ortaya koyuyor. Ancak harekete geçebilmek için yaklaşık 200 ülkenin oybirliğiyle mutabakata varması gerekiyor. Ve bu birtürlü gerçekleşemiyor.

Aralarında eski BM genel sekreteri ve eski BM iklim şefinin de bulunduğu önemli uzmanlar, Birleşmiş Milletler'in Taraflar Konferansı (COP) iklim görüşmelerinin "artık amacına uygun olmadığını" ve acilen elden geçirilmesi gerektiğini söyledi. Bu arada farklı alanlardan bilim insanları da ortak bir çağrı yaptılar ve dünyayı kurtaracak bilim stratejilerini sıraladılar: Karbon tutma, biyoenerji, metan oksidasyonu, azot yönetimi...

Nature Microbiology’ye açık mektup yazan dünyanın dört bir yanından 18 bilim insanı, iklim değişikliğine karşı savaşta mikrobiyal stratejilerin yaygın olarak kullanılması gerektiğini savunuyor. Bu stratejilerin Türkiye’deki çalışmalara da ışık tutmasını umut ediyoruz. Türkiye’deki bilim dünyası ve siyasetin üzerlerine düşen görevler neler? Batuhan Sarıcan hazırladı.

Yapay zeka tıp eğitimini nasıl dönüştürüyor?

Harvard Tıp Fakültesi, yeni nesil doktorları yetiştirmek için müfredata yapay zekayı dahil ediyor. Yarının en başarılı doktorları ve araştırmacıları, genAI'yi inovasyon ve stratejik planlama için kullanabilenler olacak. Çözüm üreten insanlar, bu araçları kullananlar olacak. İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden İlkim Atılgan çevirdi.

Üretici yapay zeka da denilen büyük dil modelleri, büyük bir devrime yol açtı. Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar mühendisliği bölümünde 3 akademisyen Tunga Güngör, Suzan Üsküdarlı ve Onur Güngör bir Türkçe dil modelini eğittiler. Önemli bir başarı. Lale Akarun yazdı. Tanol Türkoğlu’nun ‘Devletin Şirketleşmesi’ başlıklı yazısı önemli. Türkoğlu ABD seçimleri ve Elon Musk’un seçimlerdeki rolünden yola çıkarak ulus devlet modelinin nasıl bir tehdit altında olduğunu anlatıyor.

Düşünce, özgür olunca düşünce olur

“Avrupa’nın entelektüel olarak dünyadan kendini üstün görmesini sağlayan, sadece bilim ve teknoloji değil, sanat, musiki ve edebiyat. Bunların tümünün insan düşüncesi ve insan duyarlığı ile ilişkileri, felsefi düzeyde buluşan sentezleri var. Tümünü birleştiren bir ağ dokusu var. Bu beynin çalışmasındaki tümel koordinasyona ve modern iletişim sistemlerinin ağlarına benzeyen bir doku olmalı. Bunun adına da uygarlık deniyor” Doğan Kuban’ın eski ama önemli bir yazısı.

Ülkemizde öğrenim görmüş az sayıda insan Nobel ödülü aldı. Bunların çoğu, “Türkiye’de olsa idim bu ödülü alamazdım” anlamında sözler söyledi. Neden böyle? Bundan nasıl sıyrılırız? Ali Akurgal’dan…

İnsanlar dünya üzerinde hakimiyet kurmalarını hangi özelliklerine borçlu? Evrim geçirmekte olan insan ve hayvan kültürlerini karşılaştıran yeni bir araştırma, insan kültürünün “sonunun açık olmasıyla” hayvanlarınkinden ayrıldığını ortaya çıkartıyor. Bu da insan kültürünün sürekli ve sınırsız bir biçimde bilgi ve davranış birikimine olanak sağlaması anlamına geliyor. İşte bu nedenle insanlar, diğer hayvanları geride bırakarak dünya üzerinde hakimiyeti ele geçirdiler. Reyhan Oksay derledi.

Unutkanlığın evrimsel yararları

Unutmak günlük yaşamımızın bir parçası. Bir odaya neden girdiğinizi unutabilir, sokakta size selam veren kişinin adını anımsamayabilirsiniz. Peki, bir şeyleri neden unuturuz? Unutmak yalnızca bellek yitiminin bir göstergesi mi, yoksa bunun yararları var mı? Rita Urgan derledi.

Uzaktan eğitimin evrimi küresel dönüşüm süreci ve Türkiye’deki gelişim noktalarını İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Dr. Neslihan Fatma Er kaleme aldı.

Yüksek Teknoloji sayfamızda bu hafta neler var: Uçak emisyonlarını %70 azaltacak atık sudan sürdürülebilir havacılık yakıtı… Sonsuz kimyasalları (PFAS) ortadan kaldıracak devrimsel teknoloji…Türbülanslı uçuşlara son verebilecek yapay zekâ… Taşıdığımız bakterileri bölge odaklı tespit edebilen yapay zekâ aracı ..

Ülkelere göre mobil veri maliyetini Bilgi Grafik’te bulacaksınız.

Dünya yuvarlak, tamam. Peki niye bize düzmüş gibi görünür? Meraklı Çocuk’ta Mercan Bursalı hazırladı.

Köpekler ıslakken neden silkinirler? Kediler sözcük ilişkilendirmede bebeklerden daha iyi. Hayvanlar Dünyası’nda.

Maymunlar da yaş krizi yaşar. Bilgi Küpü’nde.

Serçeler de tıpkı insanlar gibi yaşlanınca yalnızlaşıyorlar… Kimyada yüz yıllık kural yıkıldı. Ders kitapları yeniden mi yazılacak? Arktik’deki buz tabakası ürkütüyor… Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.

***

Evet biz sonraki sayıyı hazırlamaya girişirken, yeni bir HBT’yi daha size teslim ediyoruz. Unutmayın dijital dergi 8 sayfa daha hacimli ve ona da abone olarak HBT’ye desteğinizi sürdürebilirsiniz. 

Youtube kanalımız, tüm kaliteli ve seçkin söyleşilerimizle sizi bekliyor, yeni söyleşi videomuz herkesi ilgilendirebilir: Çocukluğumuz romantik ilişkilerimizi nasıl etkiliyor? Arkadaşımız Özgür Ulusoy, Psikiyatrist Dr. İlker Küçükparlak ile yaptığı söyleşinin ilk bölümünde çocuklukta kurduğumuz yakınlıkların bugün romantik ilişkilerimizdeki izdüşümlerini; kaçıngan, kaygılı ve güvenli bağlanmanın ilişkilerimizi nasıl etkilediğini, "bir türlü kopulamayan" popüler kültürdeki tabiriyle "toksik ilişkileri" anlatıyor.

Ayrıca çok önemli bir söyleşiyi daha izleyeceksiniz: Yazarımız Müfit Akyos, İsrail’in ekonomik ve askeri gücünün kaynaklarını ve ileri teknolojik başarılarının hangi temelde yükseldiğini anlatıyor. Çok önemli… Lütfen söyleşilerimizi izleyin çevrenizle paylaşın ve abone olun…

Gelecek haftaya kadar bilimde kalın sevgiyle kalın.

Özlem Yüzak