Tek ayak üstünde durarak dengemizi koruyabildiğimiz sürenin yaşlanmanın çok daha kesin bir göstergesi olduğu anlaşıldı.
Mayo Clinic tarafından yapılan ve kısa bir süre önce PLOS ONE dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, kişinin tek ayak üstünde durarak dengesini koruyabildiği sürenin güç yitimi ya da yürüyüş biçimindeki değişikliklere kıyasla yaşlanmanın çok daha kesin bir göstergesi olduğunu ortaya koyuyor.
Araştırmaya göre, özellikle de daha az yararlanılan bacağın üzerinde durabilme becerisi kişinin gerçek yaşını çok daha doğru yansıtabiliyor.
Yaşlanmaya bağlı olarak kişinin dengeyi sağlama yeteneğinde de hızlı bir düşüş meydana gelir ve bu durum sıklıkla düşmeyle sonuçlanır.
Denge, kas gücü ve etkili bir yürüyüş yaşlanma sürecinde kişinin yaşamını bağımsız ve sağlıklı bir biçimde sürdürmesine katkıda bulunan unsurlardır. Bu unsurların nasıl ve ne hızla değiştiğinden yola çıkan uzmanlar insanların çok daha sağlıklı yaşlanmalarına olanak tanıyabilecek sağaltım programlarını geliştirebilirler. Ancak insanlar herhangi bir özel donanıma gerek olmaksızın da tek başlarına bedenlerini dengede tutma yönünde eğitebilirler.
Mayo Clinic Devinim Çözümleme Laboratuvarı’nın yöneticisi Kenton Kaufman önderliğinde yürütülen bu son araştırmada yaşları 50’nin üzerinde olan ve yaşamlarını bağımsız olarak sürdürebilen 40 sağlıklı katılımcıya yürüyüş, denge, kavrama gücü ve diz gücüyle ilgili çeşitli deneyler uygulandı. Katılımcıların yarısı 65 yaşın altındayken, öteki yarısı 65 yaşın üzerindeki kişilerden oluşuyordu.
Denge sınavlarında katılımcılardan gözler açık her iki ayak üzerinde, gözler kapalı iki ayak üzerinde, daha az kullanılan bacak üzerinde gözler açık olarak ve daha çok kullanılan bacak üzerinde gözler kapalı olarak olmak üzere dört farklı konumda kuvvet tablası (force plate) üzerinde durmaları istendi. Tek ayak üzerinde durulan ve her biri 30 saniye süren deneylerde katılımcılar öteki bacağı istedikleri konumda tutabiliyorlardı.
Denge yitimiyle ilgili bulgular
Araştırmada tek ayak üstünde durmanın-özellikle de daha az kullanılan ya da baskın olmayan bacağın üzerinde durmanın- yaşlanmaya bağlı en çok yitimin yaşandığı durum olduğu görüldü.
Kaufman, “Denge son derece önemli bir ölçüttür, çünkü kas gücünün yanı sıra, denge de görme, vestibüler ve deride algınan duyularla ilgili sistemlerden gelen girdileri gerektirir. Denge bağlamında kayda değer değişimlere tanık olunur. Denge yitimine uğrayan kişinin düşme olasılığı, devinim durumunda olsun ya da olmasın, daha yüksektir. Çok ciddi sonuçlar doğurabilen düşmeler kişinin sağlığı açısından ciddi bir çekince oluşturur” diyor.
İstemsiz düşmeler 65 yaş ve üzeri yetişkinlerde sakatlanmaların en önde gelen nedenlerinden ve yaşlılarda düşmelerin büyük bir çoğunluğu denge yitiminden kaynaklanıyor.
Güç ve yürüme deneyleri
-Araştırma kapsamında uygulanan öteki deneylerde özel bir aygıttan yararlanılarak katılımcıların kavrama yeteneği ölçüldü. Diz gücünün ölçülmesi amacıyla katılımcılardan otururlarken dizlerini olabildiğince güçlü bir biçimde öne uzatmaları istendi. Hem kavrama hem de diz gücünün ölçüldüğü deneylerde baskın olan kol ve bacaktan yararlanıldı ve sonuçta on yılda her ikisinde de kayda değer oranda bir düşüş meydana geldiği, ancak bu düşüşün dengeye kıyasla çok daha az olduğu görüldü. Araştırmada kavrama gücünün diz gücünden daha hızlı yitime uğradığına tanık olunması, kavrama gücünün yaşlanmanın öngörülmesinde öteki güç ölçümlerinden çok daha etkili olduğunun da bir göstergesiydi.
-Yürüme biçimiyle ilgili deneylerde katılımcılardan 8 metrelik düz bir yürüyüş yolunda kendilerine özgü hız ve tempoda yürümeleri istendi. Sonuçta yaşlanmaya bağlı olarak yürüyüş parametrelerinin değişmediği görüldü. Kaufman’a göre, katılımcılar en yüksek tempo yerine, normal tempolarında yürüdüklerinden bu sonuç şaşırtıcı değildi.
-Cinsiyete göre uygulanan güç deneylerinde yaşlanmaya bağlı bir düşüşe tanık olunmadı. Bu durum katılımcıların kavrama ve diz güçlerinde benzer hızda bir düşüş olduğuna işaret ediyordu. Araştırmacıların yürüme ve denge deneylerinde cinsiyetler arasında herhangi bir farklılığa tanık olmamaları da erkek ve kadın katılımcıların yaşlanmadan eşit oranda etkilendiklerine işaret ediyordu.
Eğitilebilir bir durum
Kaufman insanların dengelerini korumak amacıyla birtakım önlemler alıp, bedenlerini eğitebileceklerini belirtiyor. Örneğin, kişinin tek ayak üzerinde durarak kas ve vestibüler tepkilerinde eşgüdümü sağlayacak biçimde eğiterek dengesini koruyabileceğine dikkat çekerek, “30 saniye boyunca tek ayağınız üzerinde durabiliyorsanız, iyi durumdasınız demektir,” diyor.
“Bu becerinizden yararlanmazsanız, yitirirsiniz. Yararlanırsanız, dengenizi korursunuz. Özel bir donanımı gerektirmeyen bu alıştırmayı her gün kolaylıkla uygulayabilirsiniz” diye de ekliyor.
Rita Urgan
