Yeni araştırmalar, insan vücudunun uzun süreli enerji harcamasında biyolojik bir “üst sınır”a sahip olduğunu ortaya koyuyor. En dayanıklı atletler bile bu eşiği geçemiyor.
Ultra maraton koşucuları ve triatloncular, günlerce süren yarışlarda günde 9.000 kaloriye kadar yakabiliyor. Ancak haftalar ve aylar süren dayanıklılık gerektiren süreçlerde, insan vücudu doğal bir “enerji freni” uyguluyor. Bilim insanları bu sınırın, bazal metabolizma hızının 2,4 katı olduğunu belirledi.
Metabolik tavan nedir?
Massachusetts College of Liberal Arts’tan biyolojik antropolog Andrew Best ve ekibi, insan bedeninin uzun süreli enerji harcamasında ulaştığı bu “tavan”ı ilk kez ayrıntılı biçimde ölçtü.
Araştırma, Current Biology dergisinde yayımlandı ve 14 ultra dayanıklılık sporcusunu – maraton koşucuları, bisikletçiler ve triatletleri – kapsadı.
Sporculara, hidrojenin ağır izotopu döteryum ve oksijen-18 içeren “çift etiketli su” içirildi. Bu özel suyun vücutta atılımı izlenerek, sporcuların ne kadar karbon dioksit (CO₂) çıkardığı belirlendi. Bu da, gerçek zamanlı olarak ne kadar kalori yaktıklarını ortaya koydu.
Bu yöntem sayesinde, bilim insanları sporcuların enerji tüketimini laboratuvar koşulları dışında, yarışlar sırasında doğrudan ölçebildi.
Kısa sürede sınırları zorluyoruz, ama uzun vadede vücut fren yapıyor
Sonuçlar çarpıcıydı: Çok kısa sürelerde (örneğin birkaç saatlik yarışlarda) insanlar bazal metabolizma hızlarının 10 katına kadar enerji harcayabiliyor. Ancak bu tempo haftalar ve aylar boyunca sürdürüldüğünde, vücut kendi sınırını koyuyor: Metabolik tavan = Bazal metabolizma hızının 2,4 katı.
Yani bir yetişkinin dinlenme hâlindeyken günde 2.000 kalori harcadığını varsayarsak, uzun vadede bu kişi en fazla 4.800 kalori civarında bir enerji tüketimini sürdürebiliyor. Daha fazlası, vücut tarafından dengeleniyor: enerji başka aktivitelerden – örneğin yürümek, fidget etmek (kıpırdanmak) ya da konuşmak – kesiliyor.
Vücut kendi dengesini koruyor
Araştırmacılar, bu içsel “enerji bütçesi”nin evrimsel bir denge mekanizması olduğunu düşünüyor.
İnsan bedeni, enerji kullanımını uzun vadede sürdürülebilir bir düzeyde tutmak için diğer işlevleri kısmayı seçiyor.
Andrew Best bunu şöyle açıklıyor:
“Sporcular ne kadar çok enerji harcarlarsa, farkında olmadan başka yerlerden tasarruf ediyorlar. Bu bir savunma mekanizması gibi.”
Bu keşif, yalnızca spor bilimi için değil, insan evrimi ve dayanıklılığın sınırları açısından da önemli. Çünkü aynı ilke, tarih boyunca avcı-toplayıcı yaşam tarzından modern fiziksel eforlara kadar insan bedeninin enerji yönetimini şekillendirmiş olabilir.
Kaynaklar:
Basu, M. “What’s the cap on human energy expenditure? Elite athletes reveal ‘metabolic ceiling’.” Nature, 22 Ekim 2025. DOI: 10.1038/d41586-025-03389-7
Best, A. et al., Current Biology (2025).
