Bu sorunun yanıtı gerçekte çok önemli, çünkü yiyeceklerin sindirim sisteminden geçiş hızı kişinin sağlığını çok farklı biçimlerde etkileyen bir unsur.
Birçoğumuz bedenimizi ne tür yiyeceklerle beslediğimize özen gösterip-bunların ne denli sağlıklı olduklarını, ne gibi besin maddelerini içerdiklerini sorgularız. Ancak bu süreçte yediklerinizin bağırsaklarda ne hızla yol aldığını sorguladığınız oldu mu hiç? Bu sorunun yanıtı gerçekte çok önemli, çünkü yiyeceklerin sindirim sisteminden geçiş hızı kişinin sağlığını çok farklı biçimlerde etkileyen bir unsur.
Yemeğinizi çiğneyip yuttuğunuzda yiyecekler ağızdan başlayıp makatta son bulan dolambaçlı ve uzun bir yol olan mide-bağırsak kanalındaki yolculuğuna başlar. Bu süreçte yiyecekleri karıştırıp sindirimden sorumlu mide, besinleri soğuran ince bağırsak, su ve tuzları emen kalın bağırsak gibi uzman organlara ulaşır.
Yiyeceğin sindirim sistemindeki bu yolculuğuna bağırsak devingenliği adı verilir. Bu sürecin belli bir bölümü bağırsaklardaki trilyonlarca bakteri tarafından denetlenir. Bu bakteriler bağışıklık sistemini geliştirip besinleri ayrıştırdıklarından, bağırsak mikrobiyomu son derece önemli.
Öyle ki, yemek yediğimizde yalnızca kendimizi değil, aynı zamanda bağırsaklardaki mikro-yardımcıları da beslemiş oluruz. Karşılığında da bakteriler bağışıklık sistemini destekleyen ve yiyeceğin sindirim yolunda ilerlemesini sağlayan metabolit adlı küçük molekülleri üretirler.
Bu bakterilerle metabolitler olmasa bağırsaklar devinime geçemez ve yiyecek mide-bağırsak kanalında ilerleyemez, yutulan yiyecekler birikerek kabızlığa ve rahatsızlığa neden olabilirdi.
Bağırsak geçiş süresi
Besinlerin yutulma sonrasındaki sindirim süreçleri genelde uzun bir süreyi gerektirir ve bu süre “bağırsak geçiş süresi” adıyla bilinir. Bu süre kişiden kişiye değişebilir. Son hesaplamalar yiyeceğin bedendeki yolculuk süresinin 12 ile 73 saat arasında değiştiğine-ortalama sürenin 23-24 saat olduğuna- işaret ediyor. Bağırsak geçiş süresindeki bu farklılık insanlarda bağırsak mikrobiyomuyla ilgili farklılıkları da açıklıyor. Kişinin doğal bağırsak geçiş süresini genetik yapı, beslenme düzeni ve bağırsak mikrobiyomu gibi çeşitli unsurlar da etkiliyor.
Bağırsak geçiş süresinin uzun olması (yani, bağırsak devingenliğinin yavaş olması) durumunda kalın bağırsaktaki bakteriler farklı metabolitler üretirler. Çünkü bizler gibi, bağırsaklardaki bakteriler de beslenmeye gerek duyar. Bu bakteriler liften hoşlanırlar. Ancak bağırsak geçiş süresi uzunsa ve lifin kalın bağırsağa ulaşması uzun zaman alıyorsa, bakterilerin başka bir besin kaynağına geçmeleri gerekir ve bu genellikle protein olur. Proteine geçiş de, şişkinlik ve yangı gibi sorunlara yol açan zehirli gazların üretilmesine neden olabilir.
Bağırsak geçişinin yavaş olması kısmen sindirilmiş yiyeceğin ince bağırsakta sıkışıp kalmasına da neden olabilir. Bu da ince bağırsakta karın ağrısı, bulantı ve şişkinlik gibi belirtilere yol açabilen bakterilerin aşırı düzeyde üretilmesine neden olur.
Gelgelelim, bağırsak geçişinin hızlı olması da sağlığı olumsuz yönde etkileyebilir. Bağırsak geçiş süresinin hızlı olmasına yol açan çeşitli nedenler vardır. Örneğin, kaygı, inflamatuvar bağırsak hastalığı ve huzursuz bağırsak sendromu gibi durumlar bağırsak geçiş süresini azaltabilir, ishale bile neden olabilir. Hızlı geçiş durumunda dışkının su içeriği yüksek, dokusu gevşek olur. Bu da dışkı maddesinin bağırsakta yeterince uzun bir süre kalmayıp su ve besin maddelerini yeterince soğuramadığı anlamına gelir. Söz gelimi, inflamatuvar bağırsak hastalığında bu durum bedende sıvı yitimine yol açabilir.
Bağırsak geçiş sürenizi sınayın
Ne mutlu bizlere ki, evimizde uygulayabileceğimiz “tatlı mısır deneyi” adlı basit bir deneyle bağırsak devingenliğimiz konusunda bilgi sahibi olabiliriz.
Bunun için 7-10 gün boyunca hiç mısır yemeyin (arınma aşaması). Bu sürenin sonunda deneye başlayabilirsiniz. Öncelikle tarih ve saatini bir yere not edin ve biraz tatlı mısır yiyin-bir avuç mısır yeterli olacaktır. Mısır tanesinin dış kabuğu sindirilemediğinden mide-bağırsak kanalından yediğiniz başka yiyeceklerle birlikte geçecek ve sonunda dışkıda gözle görülür varlığını gösterecektir.
Yapmanız gereken mısırı yediğiniz tarihten sonraki birkaç dışkıya dikkatle bakıp bu altın hazineyi bulmak olacaktır. Ancak evde uygulanan bu deneyin kesin bir sonuç olmadığının, yalnızca ortalama geçiş sürelerini ölçen daha incelikli ölçümlere yakın sonuçlar veren bir yöntem olduğunun da altını çizmek gerekir.
Mısır dışkıya 12 saat ya da daha kısa bir sürede geçiyorsa bağırsaklarınız hızlı, yaklaşık 48 saat boyunca geçmiyorsa da yavaş çalışıyor demektir. Deney sonucunda bağırsak geçiş hızınızın bu yörüngenin herhangi bir ucunda olduğunu görürseniz, bu durumu iyileştirmenin yolları var.
Bağırsaklarınız sürekli hızlı çalışıyorsa bir hekime başvurup ardında yatan nedenin ne olduğunu anlamakta yarar var. Bağırsaklarınız biraz yavaş çalışıyorsa, ancak şişkinlik, karın ağrısı, iştahsızlık ya da mide bulantısı gibi başka belirtiler yoksa bunu biraz daha bol miktarda sebze ve meyve yiyip bağırsaklarınızdaki dost bakterileri beslediğiniz lif miktarını arttırarak, daha çok su içip, daha çok beden alıştırmaları yaparak düzeltebilirsiniz.
Rita Urgan
