2019 Nobel ödüllerini kazananların isimleri geçen hafta açıkladı. Edebiyat Ödülü’nü Avusturyalı yazar Peter Handke ile paylaşan Polonyalı yazar Olga Tokarczuk ve Ekonomi Ödülü’nü kazanan üç ekonomistten bir olan Esther Duflo’nun dışında fizik, kimya ve tıp dallarında yine kadın yok. Bu kimseyi şaşırtmadı. Zira 1901’den bu yana ödül alan 900’den fazla kişinin içerisinde yalnızca 50’si kadın. Cinsiyet eşitliği konusunda Nobel Komitesi’nin karnesi zayıf. Geçen yıl Donna Strickland fizik ödülüne layık görüldüğünde fizik dalında 54 yıllık erkek egemenliğini yıkmış ve 188 yıl boyunca ödüle uzanan üçüncü kadın fizikçi olma şansına kavuşmuştu. Kaldı ki kimya ödülü yalnızca 5 kadın kimyacıya verilmiş, ekonomide ise bu yılki Duflo ile yalnızca iki kadın bu şerefe nail oldu.
Nobel ödülleri ile ilgi bir diğer eleştiri de başta ABD, Kanada ve Batı Avrupa olmak üzere Batı ülkelerinden gelen bilim insanlarına öncelik tanındığı iddiası. 1901’den bu yana ödül kazanan Batılı bilim insanlarının toplam içindeki oranı % 81. Afrika kıtası 17 bilim insanı ile en düşük orana sahip. Kaldı ki 17 kişinin de 10’u Güney Afrika, 7’si diğer Afrika ülkelerinden.
Bu arada Benito Mussolini (1935), Adolf Hitler (1939) ve Joseph Stalin’in de (1945 ve 1949) Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildiğini hatırlayalım. Bu ödülü en fazla hak ettiği düşünülen Gandhi hiçbir zaman ödüllendirilmedi; oysa tam 5 kez aday gösterilmişti.
Bu yıl Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan üç bilim insanından biri olan 97 yaşındaki John B. Goodenough, ödül alan en yaşlı bilim insanı oldu. Gazetecilere verdiği demeçte emekli olmaya hiç niyetli olmadığını, laboratuvarında yeni polimerler ve katı-hal bataryaları üzerinde çalışmaya devam ettiğini söyledi.
Osmanlı bilim trenini kaçırmasaydı…
Doğan Kuban Hocamız uygarlaşma konusunda Hıristiyan ve Müslüman toplumları karşılaştırıyor. 12. yüzyıldan sonra Müslüman toplumlarda bilim insanı yetişmediğine dikkat çeken Kuban, Osmanlı devletinin çağdaşlaşma trenini kaçırdığını, Cumhuriyet’in tüm kazanımlarının da teker teker elimizden kaçtığını söylüyor. Çözüm, Kuban’a göre bilim ve teknoloji üretimi açığını anlayıp peşine düşmekte.
Mustafa Çetiner Akademi ve Bilim dizisinin 36.sında kongrelerde tanık olduğu iki tartışma modelini birbiri ile karşılaştırıyor. Birinde tepkisini kişiselleştirerek ortaya koyan bir bilim insanı, ikincisinde karşısındakine değer veren, dikkatle dinleyen, soru soranın kendisini değerli hissetmesini sağlayan başka bilim insanı…
Tanol Türkoğlu, Melinda ve Bill Gates Vakfı’nın üç şey üzerinde çalıştığını söylüyor. Bu projeler insan dışkısını yakıta çevirmek, çocuk felcini sıfırlamak, güvenilir nükleer santral kurmak! Ama eğer Trump ve terör örgütleri izin verirse…
İnsan hakları kimsenin umurunda değil…
İnsan haklarının geleceği açısından en büyük tehlike yine insanlar. Zira dünya genelinde insanlar için insan hakları konusu öncelikli değil; refah düzeyi, güvenlik ve çocuklarının geleceği her şeyden daha önemli.
Dünya’ya yakın gökcisimlerinden biri olan Ryugu asteroidinin araştırmacıları şaşırtan özelliği ve Dünya’ya çarpma olasılığı olan bir göktaşıyla başa çıkmada sahip olduğumuz teknolojilerin işe yarayıp yaramayacağını test etmek için planlanan NASA görevi bu haftaki sayımızda.
İnsanların başları dertten kurtulamıyor. Bir Hindistan-Pakistan savaşı çıksa en az 100 milyon insan ölebilir diyor bilim insanları. Bölgesel bir nükleer savaş yalnızca ilgili ülkeleri değil, tüm Dünya’yı felakete sürükleyebilir.
Herkesin bir kalbi olduğuna göre ‘normal kalp atış hızı ne olmalıdır’ sorusu hepimizi ilgilendiriyor. Ama önce kalp atış hızının nasıl ölçülmesi gerektiğine, maksimum hızın ne olduğuna, hedef hızın nasıl hesaplandığına bir bakalım.
Dünyanın en sevimli hayvanı: Aksolotl
Aksolotl semenderi bölgemizde görülmediği için bizlere yabancı bir hayvan. Ancak son derece sevimli olmasının yanı sıra insanoğlunun sonsuzluk özlemine de yanıt verebilecek özellikleri vücudunda barındırıyor.
Çin bilimin her dalında liderliği ele geçirmeye çabalıyor. 171 milyon dolara mal olan teleskop (FAST) dünyanın en büyük tek çanak antenli radyo gözlemcisi. Dünyadaki tüm bilim insanları bu teleskoptan yararlanabilecek.
Bakterilerle insanların arasındaki mücadeleyi kimin kazanacağı merak konusu. Bakterilerin mutasyon geçirme becerileri ve antibiyotiklere direnç kazanmaları insanları zora sokuyor. Bu konuda kötü bir haber daha: Araştırmacılar antibiyotik direncini diğer canlı bakterilere aktaran bir organizmanın varlığını ortaya çıkardı.
Ergun Akleman yazısında Erdös numarasını nasıl öğrendiğini muzip bir üslup ile anlatıyor. Sahi sizin Erdös numaranız kaç? Akleman, Prof. Erdös’ü Tenten dizisindeki Profesör Turnusol’a benzetiyor.
Hem bilimsel, hem de sosyal yararlılık nasıl gerçekleştirilir? Prof. Dr. Kadircan Keskinbora, özerklik gibi temel bir insanlık niteliği üzerinden tıp etiğini tartışmaya açıyor.
Veganlar ve vejeteryanlar yeterince protein alamadıklarını düşünüp kaygılanmasınlar. Pek çok tahıl ve sebze ihtiyaç duydukları proteini içeriyor.
Haftaya Cuma tekrar görüşmek üzere bilimle kalın.
