Dünyaca ünlü bir üniversitede çığır açıcı bilimsel makalenin başyazarı olmak… Hem de kariyerinizin başında… Harvard Üniversitesi’nde doktora öğrencisi olan Dr. Furkan Öztürk, yaşamın başlangıcına dair temel sorulardan birine katkı sağlayan araştırmasıyla uluslararası bilim çevrelerinin dikkatini çekti. Nobel ödüllü Jack Szostak’ın “Bu gerçekten çığır açıcı bir keşif” dediği çalışmanın ardında, sadece zeka değil, büyük bir merak, yoğun bir çalışma ve anlam arayışı vardı.
Bu sayımızda bu bilimsel keşiften değil, bu başarının insan hikâyesinden söz ediyoruz. Furkan Öztürk, “üstün zeka”, IQ, yetenek, çalışma ve farklılıklarla baş etmenin yolları üzerine samimi bir söyleşiyle gençlere ilham veriyor.
Bu sayıda neler var?
Yaşlanmayı hızlandıran yeni faktör: Siyaset! Bilim, yaşlanmanın yalnızca biyolojik değil, aynı zamanda sosyal bir süreç olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Eşitsizlik, eğitim düzeyi ve demokratik kurumların gücü, yaşlanma hızımızı doğrudan etkiliyor. Eğitim ise süreci yavaşlatan en etkili faktör.
Şamanizm geri mi dönüyor? Binlerce yıllık bir inanç sistemi olan şamanizm, modern dünyada yeniden ilgi görüyor. Antropolog Manvir Singh’e göre bu kadim uygulama, yalnızca geçmişin değil bugünün de bir parçası: Şamanizm, mistik deneyim arayışının, iyileşme umudunun ve kontrol edilemeyen belirsizliklerle baş etmenin evrensel dili olabilir
Zeytin: En Büyük Armağan Müfit Akyos, zeytinin yalnızca bir besin değil; aynı zamanda kültür, tarih ve direniş anlamına geldiğini anlatıyor. Maden yasasında yapılan değişikliklerin zeytinlikleri nasıl tehdit ettiğini sorguluyor.
Yapay Zekâ: Her mesleğe dokunacak mı? Tanol Türkoğlu’nun kaleminden: “Yapay zekâ benim mesleğime dokunmaz” sananlara kötü haber… Eğitimden hukuka, tıptan yazılıma her alan tehdit altında. “Suflörün zamansız ölümü” metaforuyla teknolojik kaçınılmazlığı tartışıyor.
Doğan Kuban ile İslam Dünyası Üzerine “İslam Ülkeleri Neden Geri Kaldı?” başlıklı yazı dizisinin ikinci bölümüyle, Doğan Kuban Türkiye’deki cehaletin, toplumu nasıl sömürü ağına ittiğini tarihsel bağlamda değerlendiriyor.
Bilimle Yönetmek: Ya İlimle Ya Zulümle İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Sultan Bilge Keskinkılıç Kara, yönetimde bilimin neden en insani ve en stratejik yol olduğunu tartışıyor. Bilimden uzaklaşan yönetimin sonu, yetki zehirlenmesidir diyor.
Genç Tıp Akademisi: Ütopyadan Gerçekliğe İstinye Üniversitesi’nden Prof. Dr. Türker Kılıç öncülüğünde hayata geçen Genç Tıp Akademisi, liseli gençlere bilimle erken yaşta temas şansı sunuyor. Umudu örgütleyen bu vizyonu sayfalarımıza taşıdık.
Ölü Deniz: Everest’in tersi
Yeryüzünün en derin noktası: Ölü Deniz neden bu kadar alçakta? Everest zirvesi dünyanın çatısıysa, Ölü Deniz de onun tam tersi: Kıyıları, deniz seviyesinin 430 metre altına kadar iniyor. Peki, bu olağanüstü çöküntü nasıl oluştu? Jeolojik tarih, milyonlarca yıllık bir tektonik dansı gözler önüne seriyor.
Beslenme Bilimi: MIND Diyeti ve Karpuz Akdeniz ve DASH diyetlerinin birleşimiyle geliştirilen MIND diyeti, beyin sağlığını korumada umut vadediyor. Öte yandan karpuz, sadece serinletici değil, aynı zamanda kalp sağlığına da dost!
Hayvanlar Dünyası & Kolektif Merak Engelli primatlar doğada nasıl hayatta kalıyor? Yeni araştırmalar, dayanıklılığın ve yaratıcılığın sadece insana özgü olmadığını gösteriyor.
Grafik Bilgi sayfamızda ise 500 milyon kişinin ChatGPT’ye en çok ne sorduğunu inceliyoruz. Koddan tarihe, vergiden sinemaya kolektif merak haritamız şekilleniyor.
Araştırma Gündemi & Kültür Bilim
Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı sayfalarda:
– Spora geç başlamak bile ömrü uzatıyor.
– En eski kuyrukluyıldız gözlendi.
– Okyanuslarda görünmeyen plastik tehdidi.
Sağlıkla ilgili önemli yeni gelişmelere bakıyoruz: Düz solucandan semender böceğe kadar bazı canlılar, kaybettiği dokuları tekrar yaratabiliyor. Bilim insanları şimdi bu “süper-iyileşme” mekanizmalarını insan hücrelerinde yeniden üretmek için genomik ve proteomik tekniklerle çabalıyor.
Geniş kapsamlı bir araştırmaya göre düzenli olarak yapılan hareketler, sık görülen hastalıklarla ilişkili ölümleri yüzde 30 ila 40 oranında düşürüyor.
Okyanuslarda sanılandan çok daha çok mikro plastik var… Yıldızlararası bir gökcismi, en eski kuyrukluyıldız olabilir mi? LIGO, bugüne dek gözlenen en büyük kara delik birleşmesini yakaladı. Üstelik fizik kurallarına meydan okuyan kütlelerde…
Topuklu ayakkabının basıncı
Bilgi Küpü soruyor: Yere en büyük baskıyı hangisi yapar, yüksek topuklu ayakkabı mı yokta bir gökdelen mi? Meraklı Çocuk: İsviçre peynirinde neden delikler var? Mercan Bursalı derledi.
Bilimin Sınırlarını zorlayan 10 Kavram, dizimizde bu hafta: “Jeomühendislik yeniden sahneye çıkıyor…
Tabii Dijital sayımızda daha çok haber bilgi ve değerlendirme bulacaksınız. Bu sayfalara da HBT başlığı yanındaki kare kodu telefonunuz kamerasına okutarak ulaşabilirsiniz. Dijital sayımıza abone olarak da HBT’yi destekleyebilirsiniz…
Destek ve dayanışma
Bu sayımızda bireysel başarıdan kolektif sorunlara, teknolojiden doğaya, bilimin topluma dokunduğu birçok alanı işledik. Çünkü bilim sadece laboratuvarda değil; hayatın tam merkezinde. HBT üzerinde desteğinizi eksik etmeyin, dergimizi ayakta tutmak için büyük gayret gösteriyoruz.
Sevgiyle ve saygıyla… Gelecek sayımıza kadar hoşçakalın.
Özlem Yüzak
