Çevremizdeki dünya çok karmaşık ve sürekli değişiyor, her zaman yeniliklerle karşı karşıya kalıyoruz. Beynimizin en ilginç görevlerinden biri bu kaosu düzene sokmak ve değişimlere göre yeniden ayarlanmaktır. Sinir hücreleri, sinapslar ve beyin bölgeleri esnek oldukları için öğrenebiliyoruz.
Peki ama beyindeki sinir hücreleri, öğrenme sürecinde niçin bu kadar çabuk değişebiliyorlar? Bir nöronun yeni bir işlevi yerine getirebilmesi için, bunun için gerekli olan proteinlerin ilk önce karmaşık bir kopyalama işlemiyle üretilmesi gerekiyor.
Bu süreçte DNA’nın temel bilgilerinden RNA oluşuyor. Bu moleküllerse, belli başlı bir proteinin üretimi için kesin bir yapı planını oluşturacak şekilde değişimden geçirilir. Bir sinirsel uyarımla yeni protein üretimine başlanması için aslında birkaç saatin geçmesi gerekirdi. Ama gerçekte sinirler genelde çok daha hızlı değişiyorlar.
Basel Üniversitesi’nden Oriane Mauger, beyindeki sinir hücrelerinin zaman kazanmak için ne şekilde çalıştıklarını şöyle açıklıyor:
Sinir hücreleri belli başlı RNA moleküllerini önceden üretiyorlar, hatta bazılarını kısmen kesiyorlar da. Yarı hazır olan moleküller bu şekilde hücre çekirdeğine ulaşıyor ve bir tür dosyada gerçekten kullanılacakları zamanı bekliyorlar. Sinir hücresine sinirsel uyarım ulaştığında hazırdaki RNA moleküllerinin sadece tamamlanması gerekiyor. Bu da önemli ölçüde zaman tasarrufu demek.
Büyük genler için sinyalden bir proteinin hazırlanışına kadar normalde on ila yirmi dakika gerekirdi. Oysa RNA molekülleri yarı hazırda bulunduğu için bu süreç beş dakikaya iniyor diyor Mauger. İşte bu “dosyalama” sinir hücrelerinin işlevlerine çabucak uyum sağlamalarına izin veriyor.
