Ev arkadaşınızın davranışlarınız üzerinde garip, açıklanamaz bir etkisi mi var? Buna sebep olan bir gen mevcut ve bu gen de oda arkadaşınıza ait.
Yapılan araştırmada bir farenin sağlığının, kendisiyle aynı kafeste bulunan başka bir farenin genetiğinden birçok farklı yönde etkilendiği görüldü. Ayrıca bu kafes arkadaşlarının, büyüme oranı ve bağışıklık sisteminin işlevi gibi, daha önceden yalnızca hayvanın kendi genleri tarafından kontrol edilebildiği düşünülen özellikleri de etkileyebildiği gözlemlendi.
Hinxton, İngiltere’deki Avrupa Biyoinformatik Enstitüsü’nden Amelie Baud’ya göre bu araştırma, sosyal partnerlerimizin genetik yapısına dikkat etmemiz gerektiği mesajını veriyor, zira bu genetik yapı, sağlığımızı bazen kendi genlerimizden bile daha çok etkileyebiliyor. Bu bilgiyi yeni edindiklerini belirten Baud, artık sağlık incelemelerinde yalnızca kişinin kendisine değil sosyal partnerlerine de bakılması gerektiğini de ekledi.
Dolaylı genetik etki
Sosyal etkileşimlerin sağlık ve hastalık gibi konuları etkilediği bilim insanları tarafından önceden de biliniyordu. Örneğin arkadaş baskısı bir gencin sigara içme olasılığını arttırabiliyor. Ancak bir hayvanın genetik yapısının, o hayvanın birlikte yaşadığı başka bir hayvanın özelliklerini etkileyebilmesi durumu henüz tam olarak anlaşılabilmiş değil. Bu yeni geliştirilen kavrama sosyal veya dolaylı genetik etki deniyor.
Yapılan bu yeni araştırmada farelerde, komşu farelerin genetik yapısının etkilemiş olabileceği 40’tan fazla özellik görüldü. Ayrıca komşu farenin genetiğinin, diğer farenin anksiyete seviyesi, bağışıklık fonksiyonu, vücut ağırlığı ve yara iyileştirme hızı gibi birçok özelliği üzerinde yaklaşık %10 etkisi olduğu gözlemlendi.
PLOS Genetics dergisinde yayınlanan makalenin, insan nüfusunda görülen kompleks özellikler üzerine yapılan incelemelerde de kullanılabileceğini belirten araştırmacılar, yapılacak yeni araştırmalarla bu olasılığın incelenmesi gerektiğini de vurguladı.
Baud, örnek olarak “gece kuşu” özellikleri taşıyan bir insanla birlikte yaşayan “sabah insanı” örneğini veriyor. Sabahları erken kalkan kişi, ev arkadaşıyla geceleri geç vakitlere kadar oturmaktan dolayı uykusunu yeteri kadar alamayıp hastalanabilir. Yani, ev arkadaşının gece geç vakitlere kadar oturmaya yatkın olan genetik özelliği, kendi davranışlarını etkileyerek sağlığının kötüleşmesine sebep olabilir.
Farelerle yapılan araştırmada ise sonuçlar bu kadar bariz ve kolay açıklanabilir değil. Örneğin gri farelerle aynı yerde yaşayan siyah farelerin, siyah farelerle birlikte yaşayan siyah farelere göre çok daha kolay iyileşebildiği görüldü. Araştırmacılar, bunun sebebinden pek emin değil. Ayrıca siyah farelerin yanına konan gri fareler, kendileri gibi gri farelerin yanına konduklarında olduğundan çok daha az endişeliydi. Araştırmacılar ayrıca hiçbir farenin kafes arkadaşları üzerinde genelgeçer bir olumlu veya olumsuz etkisi olmadığını da belirtti.
Gen ifadesine etkisi
Araştırma sonucunda, bağışıklık sistemine bağlı bazı özellikler söz konusu olduğunda, sosyal genetik etkinin gen ifadesi üzerinde yaklaşık % 30 etkisi olduğu görüldü.
Araştırma, beş Avrupa ülkesinde laboratuvarı olan ve 22 üye ülke tarafından desteklenen Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı’nın bir parçası olan Avrupa Bioinformatik Enstitüsü’nden Oliver Stegle tarafından yönetildi. Stegle ve grubu, genetik geçmiş ile çevrenin bir araya gelerek fenotipik özellikleri, yani genlerin ifadesinin nasıl etkilediğini ortaya koymayı amaçlıyor.
Sürdürmekte oldukları araştırmanın hastaları ve doktorları, hastalık üzerindeki sosyal etkenler konusunda bilgilendirmede faydalı olabileceğini belirten Baud, ayrıca sosyal etkiyi azaltma veya olumlu etkileri olması durumunda arttırma konusunda da ipuçları verebileceğinin altını çizdi.
Elde edilen bulgular, sağlık veya hastalığın temelinde yatan özelliklerin yalnızca kişinin kendisine bağlı olmadığını, partnerlerin de büyük etkisi olduğunu ortaya koyuyor.
Türkçesi: Sevda Deniz Karali
