Kadınlar erkeklerden çok daha uzun yaşıyor bilinen bir gerçek: Genellikle aralarında ortalama 5 yıl farkı var. Bu, kadınların nerede yaşadığı, ne kadar para kazandığı ve diğer birçok faktörden bağımsız olarak geçerli bir olgu. Hatta diğer memelilerin çoğu için bile geçerli. Bilim insanları, bunun nedenlerini araştırıyor, amaç her iki cinsiyetin de daha iyi yaşlanmasına yardımcı olmak.
Kaliforniya Üniversitesi nöroloji profesörü Dr. Dena Dubal, "kadınların daha uzun yaşadığı, tüm dünyada çok güçlü bir olgu; hastalıkta, kıtlıklarda, salgın hastalıklarda, hatta açlık zamanlarında bile bu fark tamamen korunmaktadır" dedi.
Ancak kadınların daha uzun yaşamalarının nedenleri karmaşıktır ve daha az bilinmektedir. Fakat erkeklerden daha uzun yaşamaları, kadınların mutlaka daha iyi yaşadıkları anlamına gelmez. USC Leonard Davis Gerontoloji Okulu'nda doçent Bérénice Benayoun, kadınların erkeklere kıyasla daha kısa sağlık dönemlerine (bir kişinin yaşadığı sağlıklı yıl sayısı) sahip olma eğilimindedir demekte. Dr. Benayoun, kadınların yaşlılıkta genellikle erkeklerden fiziksel olarak daha zayıf olduğunu; ayrıca, özellikle menopozdan sonra, kardiyovasküler sorunlar ve Alzheimer hastalığı geliştirmeye karşı daha savunmasız olduklarını, kısmen bizzat yaşın bu hastalıklar için bir risk faktörü olduğunu söyledi.
Dr. Dubal, "Bir cinsiyeti daha dirençli veya savunmasız kılan şeyin ne olduğunu anlayabilirsek, o zaman bir veya her iki cinsiyetin de dirençli olmasına yardımcı olabilecek yeni tedaviler için yeni yollar, yeni moleküler anlayışlar elde ederiz" dedi. İşte uzun ömür farkının sebepleri hakkında şimdiye kadar bildiklerimiz.
Genetik
Artan sayıda araştırma, dişi cinsiyet kromozomlarının XX setinin (diğer kromozomlarla birlikte DNA'mızı taşır) uzun ömürlülüğü etkileyebileceğini öne sürüyor, ancak bunun tam olarak nasıl olduğu belli değil. Örneğin, Dr. Dubal'ın laboratuvarı tarafından yürütülen 2018 tarihli bir çalışmada, farklı cinsiyet kromozomları ve üreme organları kombinasyonlarına sahip genetik olarak değiştirilmiş fareler incelendi. İki X kromozomu ve yumurtalıkları olanlar en uzun yaşadı, ardından iki X kromozomu ve testisleri olan fareler geldi. XY kromozomları olan farelerin yaşam süreleri daha kısaydı.
Dr. Dubal, "İkinci X kromozomunda fareleri, testisleri olsa bile, hayatlarının erken dönemlerinde ölmekten koruyan bir şey var. Ya o ikinci X kromozomunda bir bakıma gençlik pınarının bir serpintisi olan bir şey mi var?
Pennsylvania Üniversitesinden, konuyu inceleyen Dr. Montserrat Anguera, epigenetik faktörlerin de yaşam süresinde rol oynayabileceğini, erkekler ve kadınlar arasındaki farklılıkları artırabileceğini veya azaltabileceğini söyledi.
Hormonlar
Araştırmacılar ayrıca östrojen gibi seks hormonlarının uzun ömürdeki rolünü araştırıyor ve özellikle bağışıklık sistemi üzerindeki etkileriyle ilgileniyor. Dr. Benayoun: "En azından menopozdan önce, kadın bağışıklık sisteminin daha iyi, daha aktif ve tepki verme konusunda daha yetenekli olduğunu gösteren veriler var. Genel olarak, erkekler "enfeksiyona yanıt olarak çok daha kötü olma eğilimindedir", bu da yaşam sürelerini kısaltabilir; ayrıca sepsis nedeniyle ölme olasılıkları kadınlardan daha yüksek.”
2017'de yapılan bir analiz, menopozu daha geç yaşta (50 yaş üstü) deneyimleyen kadınların daha uzun yaşadığını buldu. Östrojen seviyeleri düştüğünde, örneğin menopoz sırasında, kadınların bağışıklık sistemleri zayıflıyor gibi görünüyor. Ve kadınlar, menopozdan önce daha az yaygın olan hastalıkları geliştirme konusunda erkeklere yetişmeye (veya onları geçmeye) meyilli.
Yaşam tarzı ve davranış
Davranış kalıpları bu eşitsizlikte önemli bir rol oynuyor. Kadınların sigara içme veya çok fazla içki içme olasılığı erkeklerden daha düşük -bu davranışlar ölüm oranına önemli ölçüde katkıda bulunuyor, diyor Duke Üniversitesi Yaşlanma ve İnsan Gelişimi Çalışmaları Merkezi'nde psikolog Kyle Bourassa.
Kadınlar ayrıca emniyet kemeri takmak veya yıllık kontroller için doktora gitmek gibi daha "sağlıklı davranışları" uygulamaya eğilimli. Bourassa, kadınların erkeklerden daha fazla sosyalleşme eğiliminde, ve bu da onları sosyal izolasyon ve yalnızlığın zararlı etkilerinden koruduğunu söyledi. 2023'te yapılan bir analiz, uyuşturucu doz aşımı veya intihar nedeniyle ölme olasılıklarının da daha düşük olduğunu buldu.
Dış etkenler
Illinois Üniversitesi Chicago Toplum Sağlığı Bilimleri Profesörü Naoko Muramatsu’ya göre, savaş veya silahlı şiddet gibi konular orantısız bir şekilde erkekleri olumsuz etkiliyor.
Covid salgını sırasında erkekler kadınlardan daha yüksek oranda öldü; daha pek çok alanda erkeklerin ölme riskleri kadınlardan daha yüksek.
Columbia Üniversitesi Mailman Halk Sağlığı Okulu'nda çevre sağlığı bilimleri doçenti Alan Cohen:"Sonuçta, yaşam süresi farkını belirleyen, tüm bu faktörlerin toplamıdır. Bunun gerçekleşmesinin muhtemelen binlerce yolu var."
*Kaynaklar yazının içinde bağlantı olarak verilmiştir.
