Salatalık: Hiç bilmediğiniz müthiş özellikleri

Öne Çıkanlar Sağlık
Salatalık: Hiç bilmediğiniz müthiş özellikleri

Her ne kadar birçok insan salatalığın sebze olduğunu düşünse de aslında salatalık meyve kategorisine girer. İçinde çekirdekleri olan salatalık, çiçek veren bitkilerin yumurtalığında büyür. Salatalık, aynı zamanda kabak ve karpuzun da içinde bulunduğu Cucurbitaceae bitki ailesinin bir üyesidir. Dünyanın En Sağlıklı Yiyecekleri listesine göre marketlerde bulunan salatalıklar, bahçe salatalığı, yani Cucumis sativus’tur.

Besin profili

Salatalık, flavonoidler, lignanlar ve triterpenler gibi bitkisel gıdaların (koruyucu ya da hastalık önleyici özelliği olan bitki kimyasalların) bulunduğu önemli bir kaynaktır. Dünyanın En Sağlıklı Yiyecekleri’ne göre bu kimyasallar antioksidan, iltihap önleyici ve kansere karşı koruyucudur.


Beslenme ve Diyetetik Akademisi’nden beslenme uzmanı Angela Lemond, besin değeri yüksek yiyecekleri belirleyerek neyi tüketmemiz, neyi tüketmekten vazgeçmemiz gerektiğini öneriyor. Örneğin salatalığın besin değeri en yüksek bölümleri, beta karoten içerdiği bilinen kabuğu ve çekirdekleridir. Lemond, beta karotenin bağışıklığa, deri ve göz sağlığına faydalı bir antioksidan olduğunu, aynı zamanda kansere karşı da koruduğunu ekliyor.

Orlando Florida’dan diyetisyen ve besin uzmanı Megan Ware, salatalığın düşük kalorili olmasının yanı sıra karbonhidrat, sodyum, yağ ve kolesterol seviyelerinin de düşük olduğunu belirtiyor. Bir kâse doğranmış, soyulmamış salatalıkta yalnızca 16 kalori var (soymanız durumunda 15 kaloriye düşüyor). Bir kâse salatalık, günlük potasyum ihtiyacınızın %4’ünü, günlük lif ihtiyacınızın %3’ünü ve günlük C vitamini ihtiyacınızın %4’ünü karşılıyor. Salatalıkta aynı zamanda düşük miktarda da olsa K vitamini, magnezyum, potasyum, manganez ve A vitamini de bulunuyor.

Sağlığa faydaları

Sıvı deposu: %95’i sudan oluşan salatalık, özellikle yaz aylarında vücudun su ihtiyacını karşılamak için son derece ideal bir besin. Eating Well dergisine göre susuzken bir kâse doğranmış salatalık yemek, neredeyse bir bardak su içmek ile aynı derecede etkili.

Vücudumuzun sıvı ihtiyacının %20 ila 30’unu besinler yoluyla aldığımıza göre salatalık gibi besinlerin ne kadar faydalı olduğu aşikâr. Ayrıca salatalıkta bulunan yüksek sıvı miktarının yanı sıra vücudun su ihtiyacını karşılamada yardımcı olan magnezyum ve potasyum gibi önemli besin kaynakları da mevcut.

Cleveland Clinic’e göre salatalıkta bulunan iltihap karşıtı bileşenler, vücut atıklarının atılmasında ve derideki kaşınmanın ortadan kaldırılmasında da yardımcı oluyor.

Kanser önleyici: Salatalıkta, kanser önleyici özellikleri bulunan iki bitkisel gıda bulunmaktadır: Lignanlar ve cucurbitasinler. İlaç şirketleri son yıllarda cucurbitasinleri yakından incelemekte, bu bitkisel gıdaları kanser ilaçlarında kullanabilmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca Journal of Cancer Research dergisinde yayınlanan 2009 tarihli bir araştırmada cucurbitasinlerin pankreas kanseri hücrelerinin büyümesini önlediği görüldü. Salatalıkta da bulunan cucurbitasin B’nin insan vücudundaki pankreas kanseri hücreleri üzerindeki etkisinin incelendiği araştırmada cucurbitasinin, yedi pankreas kanseri hücresinin gelişimini %50 oranında azalttığı, aynı zamanda pankreas kanseri hücrelerinin apopotoz yani “intihar” oranını da arttırdığı görüldü.

Deri: Ware, bölgesel olarak uygulandıklarında salatalıkların serinletici ve yumuşatıcı etkisinin şişkinlikleri, kaşıntıyı ve iltihabı azalttığını açıkladı. Gözlere konan salatalık dilimleri sabah şişkinliğini alırken aynı zamanda etkilenmiş bölgelere uygulandığında güneş yanığını hafifletmede ya da tamamen iyileştirmede de kullanılabilir. Ware aynı zamanda sağlıklı bir cilde sahip olmanın bol sebze tüketimi ile de bağlantılı olduğunu ekledi.

Kemik sağlığı: Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi’ne göre geçtiğimiz yıllarda K vitamininin kemik sağlığı için son derece önemli olduğu ortaya çıktı. Bir kâse salatalık, tavsiye edilen günlük K vitamini ihtiyacımızın yaklaşık %19’unu karşılıyor. Nutrition dergisinde yayınlanan bir incelemede K vitamininin kırılma riskini azalttığı, D vitamini ile birlikte kemik yoğunluğunu arttırdığı ve kalsiyum dengesini olumlu etkilediği görüldü.

İnsan vücudu K vitaminini kemik oluşumunda kullanıyor. K vitamininin etkilerinin, en çok kadınlar için önemli olduğu görüldü. American Journal of Clinical Nutrition dergisinin 2003 yılında yaptığı geniş çaplı bir araştırmada düşük K vitamini seviyesinin kadınlarda kemik yoğunluğunun azalmasına sebep olduğu görülürken, erkeklerde aynı durumla karşılaşılmadı

Antioksidanlar: Lemond, antioksidan seviyesi yüksek olan yiyeceklerin vücudunuzun sağlıklı çalışmasına yardımcı olduğunu söylüyor. Antioksidanlar ayrıca yaralanma ve kansere karşı da etkili.

Salatalıkta C vitamini, beta karoten ve manganezin yanı sıra iltihap karşıtı özelliği olan flavonoidler, triterpenler ve lignanlar da bulunuyor. C vitamininin bağışıklık sistemi için ne kadar faydalı olduğu bilinen bir gerçek.

Current Pharmaceutical Design dergisinde yayınlanan başka bir araştırmada ise triterpen cucurbitasin ile özellikle kanser hücrelerinde düşük iltihap seviyesi arasında bir bağlantı bulunduğu görüldü. Journal of Ethnopharmacology dergisinde yayınlanan, triterpenlerin bağışıklık sistemi üzerindeki etkisine dair yapılan incelemede ise triterpenlerin iltihaba karşı faydalı olabileceği gördüldü be gelecek araştırmaların yolu açıldı.

Kalp sağlığı: Ware’in yaptığı açıklamaya göre bol sebze meyve tüketmenin kalp hastalıkları, diyabet, felç ve obezite gibi sorunlarla karşılaşma riskini azalttığı biliniyor. Salatalıkta bulunan potasyum da bu konuda son derece faydalı. Bir kâse dilimlenmiş salatalık, insan vücudunun günlük potasyum ihtiyacının yaklaşık %4’ünü karşılıyor. Aynı zamanda bol potasyum kaynağı olan muz gibi meyvelerden aldığınız kaloriden de çok daha düşük kalorili.

Birçok araştırma, salatalık tüketiminin hipertansiyonu azalttığını da ortaya koyuyor. Today’s Dietitian’a göre salatalık kan damarlarının gelişmesini sağladığından aynı zamanda tansiyonu da düşürüyor. Sindirim Fitoterapia’da yayınlanan 2013 tarihli bir inceleme, içinde hem su hem lif bulunduğundan salatalığın kabızlığa karşı etkili olduğunu söylüyor. Tufts Üniversitesi de, evde mayalama işlemiyle turşu yapılan salatalıkların sindirime çok daha yardımcı olduğunu ekliyor. Bunun sebebi, salatalık turşusunda bulunan probiyotik bakterilerin sağlıklı bir sindirim gerçekleştirilmesini sağlaması ve faydalı bağırsak florası oluşturması.

Kilo verme: Düşük kalorili bir yiyecek olan salatalıklar, diyet listelerinin vazgeçilmezi. Obesity dergisinde yayınlanan 2011 tarihli bir araştırmada bol su tüketiminin orta yaşlı ve yetişkin insanlarda daha çok kilo kaybı sağladığı görüldü. Yemeklerden önce 500 mililitre su içen katılımcıların, diğerlerine göre ortalama 2 kilo daha fazla verdiği görüldü. Salatalık gibi su yoğunluğu fazla olan yiyeceklerin atıştırılmasıyla günlük su alımı kolaylıkla arttırılabilir.

Beyin sağlığı ve hafıza: Antioxidants & Redox Signaling dergisinde yayınlanan 2013 tarihli bir incelemede, salatalıkta bol bulunan fisetinin farelerde sinir hücrelerini koruduğu, hafızayı geliştirdiği ve Alzheimer riskini azalttığı görüldü. Aynı incelemede fisetin ile kanser riskinin azalması arasında da ümit verici bir bağlantı bulundu.

Derleyen: Sevda Deniz Karali

Kaynak