Akciğer kanseri dünyadaki en öldürücü kanser türlerinden biri. Her yıl yaklaşık 2 milyon insan akciğer kanserine yakalanıyor ve birçokları da hayatını kaybediyor. Akciğer dokusundaki türleşmeden sigara içimi ve ince toz gibi zararlı maddeler sorumlu tutuluyor. Yine de vakaların yaklaşık yüzde 10 ila 20’si, hiç sigara içmeyenler ya da herhangi olumsuz koşullarda bulunmayan kişilerle ilgili. Ve bu kişilerde akciğer kanserine neyin sebep olduğu pek bilinmiyordu. Sistematik bir kalıtım karşılaştırması bu konuda ilk açıklamaları getirdi.
AB Ulusal Kanser Enstitüsü’nde Maria Teresa Landi ve ekibi, küçük hücreli olmayan akciğer kanserine yakalanan 232 sigara içmeyen kişinin tümör hücrelerini incelediler. Bu hastaların 189’una en sık görülen akciğer kanserlerinden biri olan adenokanser (adenokarsinom) tanısı konmuştu. Araştırmacılar tümörlerden hücre örnekleri alarak, kalıtım analizi yaptılar. Analiz sonucunda ilk kez sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanserinin temelinde hangi mutasyon motiflerinin yattığı görüldü. Buna göre sigara içmeyenlerde akciğer hücrelerindeki türleşme, dış etkenlere değil, bedenin kendi süreçlerine bağlı olarak gelişiyor. Genlerdeki işaretlere göre mutasyonlar, her şeyden önce yetersiz DNA onarımı, kopyalama hatası veya oksidatif strese bağlı DNA bozuklukları gibi endojen hatalarla ortaya çıkıyor.
Bununla birlikte üç farklı alt tip var. Bunlar farklı mutasyon motiflerine sahip oldukları gibi tamamen de farklı seyrediyorlar. Piano olarak isimlendirilen birinci tip, sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanserinin yüzde 50’sini oluşturuyor ve genelde akciğer kök hücrelerindeki mutasyonlara bağlı olarak gelişiyor. Piano tümörleri, uyku halini terk eden yetişkin kök hücrelerinden gelişiyorlar. Burada önemli olan bu tümör tipindeki ilk türleşmiş örneklerin kanser tanısından 10 yıl kadar önce ortaya çıkması ve çok yavaş gelişmeleri. Bu da hastalığın erken tanısına olanak veriyor.
Bu önemli çünkü bir Piano tümöründeki kanser hücreleri genelde farklı mutasyon motifleri taşırlar. Bu durum hastalığın sınıflandırılmasını ve daha sonraki tedaviyi zorlaştırırlar. Mezzo-Forte ve Forte olarak isimlendirilen diğer iki kanser türü çok daha hızlı gelişiyor. Ve analizlerle çok daha fazla ve kapsamlı mutasyonların varlığı tespit edildi. Mesela Mezzo-Forte alt tipinde bazı kromozom parçaları değişime uğramış ya da çok sayıda kopyaları bulunmakta. Bu tümör türü sigara içmeyen akciğer kanseri hastalarının yaklaşık üçte birinde görülüyor. Forte alt tipi ise sigara içmeyen hastaların yüzde 20’sinde gelişiyor. Bu alt tipin hücrelerinin kalıtımın yüzde 95’inde kopyalanma söz konusu; bu da hücre bölünmesinde hataya işaret ediyor. Tümörler tipik olarak bu iki alt tipten olduğu gibi onları homojen yapan tek bir türleşmiş öncü hücreden gelişiyorlar. “ Bunlar da ancak biyopsiyle teşhis edilebiliyor ve tedaviyi kolaylaştırabiliyor” diyor araştırmacılar. Sigara içmeyen kanser hastalarında alt tiplerin oluşmasının öğrenilmesi, erken tanı imkanı sunacağı gibi uygun terapilerin de geliştirilmesine yardımcı olabilecek.
Nilgün Özbaşaran Dede
