Sudaki farmasötik maddelerin ekosistemler ve insanlar için zararlı olduğu, daha önceki araştırmalarla zaten kanıtlanmıştı. Ancak sularda ne kadar aktif etki maddesinin bulunduğu pek bilinmiyor. Var olan araştırmalar, farklı analiz yöntemleri yüzünden hemen hemen hiç karşılaştırılmıyor.
Farmasötik maddelerle kirlenmenin küresel tablosunu çıkarmak isteyen (York Üniversitesi tarafından yönetilen araştırmaya katılan) 127 bilim insanı, 61 etki maddesiyle ilgili verileri bir araya getirerek, türünün en kapsamlı araştırmasını gerçekleştirdi. Araştırma çerçevesinde Amazon ve Mississippi’den Thames ve Tuna’ya, Mekong ve Ganj’a kadar, yaklaşık 471 milyon insanı etkileyen toplam 258 nehir incelendi. Bu tür çalışmanın daha önce hiç yapılmadığı 36 ülke de dahil olmak üzere, 104 ülkedeki 1.052 bölgeden örnekler alındı.
PNAS dergisinde yayımlanan sonuçlar gerçekten de endişe verici: Tüm dünya sularında ilaç kalıntıları bulunuyor. Örnek alınan bölgelerin dörtte birinden fazlasında potansiyel zehirli birikimler tespit edildi. En çok da epilepsi tedavisinde kullanılan karbamazepin ve diyabet tedavisinde kullanılan metformin maddesi ve kafein saptandı. Dünya genelinde ayrıca nikotin, parasetamol ve yaşam biçimine de ışık tutan antidepresan ve antihismatik ilaç kalıntıları da bulunanlar arasında. Yüksek tansiyon için beta blokerler, sülfametoksazol ve siprofloksasin antibiyotikleri ve bir anti-alerjik ilaçlar, zarar verebilecek kadar yüksek yoğunluklarda bulundu.
Sonuçlar, kirlenmenin sosyoekonomik koşullara göre değiştiğini gösteriyor. Örneğin Güney Afrika, Güney Amerika ve Güney Asya’nın bazı bölgelerinde atık ve atık su altyapısı bulunmadığından, ilaç endüstrisinin atıkları filtre edilmeden nehirlere akıyor. Ayrıca yüksek gelirli ülkelerde daha fazla diyabet ilacı ve antidepresan, düşük ve orta gelirli ülkelerde ise daha fazla ağrı kesici ve genellikle daha kolay bulunabilen antibiyotik tespit edildi. En yüksek ilaç seviyeleri Pakistan’ın Lahor kentinde kaydedilirken, burayı sırasıyla La Paz, Bolivya ve Addis Abeba, Etiyopya takip ediyor. Hiçbir kirleticiye rastlanmayan bölgeler İzlanda ve Venezuela’nın Amazon bölgesindeki Yanomami köyü olarak kayda geçti.
Nilgün Özbaşaran Dede
