Muhalefet koalisyonuna liderlik eden Xóchitl Gálvez (solda), eski Mexico City belediye başkanı Claudia Sheinbaum (sağda) ile karşı karşıya.
Meksikalı başkanlık adayları Claudia Sheinbaum ve Xochitl Galvez yeni yüzyılın başında siyasete girdiklerinde, ülkedeki beş senatörden dördünden fazlası erkekti. Bugün çoğunluğu kadınlar oluşturuyor.
Çarşamba günkü başkanlık seçimlerinde iktidar partisinin adayı olarak gösterilen Sheinbaum ile ana muhalefet adayı Galvez'in yükselişi, kadınların siyasete 2000 yılından bu yana hızlı bir şekilde dahil edilmesi sürecinin doruk noktası.
Meksika'nın ana partilerinden birinin ilk kadın cumhurbaşkanı adayı olarak 2012'de tarih yazan Josefina Vazquez Mota, "Ataerkil bir ülkede bu olağanüstü bir durum" dedi.
Galvez gibi 2000-2012 yılları arasında iktidarda olan merkez sağ Ulusal Eylem Partisi'ni (PAN) temsil eden senatör Vazquez Mota, "Bunun bir dönüm noktası olacağına eminim" diye ekledi.
2 Haziran seçimlerinde her iki kadının yarışta onaylanması, Meksika Yüksek Mahkemesi'nin kürtajı suç sayan bir federal yasayı kaldırmasından birkaç gün sonra gerçekleşti.
Meksika'da nüfusun %52'sini oluşturan kadınlar, Ekim 2024'te göreve başlayacak olan hükümetin kendilerini daha önce hiç olmadığı kadar güçlendireceğini umuyor.
"Meksika gibi maço bir ülkede kadın bir başkanın olduğunu hayal edin!" Kadınların maaşının erkeklerin maaşına yetişmesi gerektiğini söylüyor, 70 yaşındaki sekreter Maria del Carmen Garcia.
Brezilya da dahil olmak üzere kıtadaki Latin Amerika'nın neredeyse yarısı halihazırda kadın başbakanlarını seçti, ancak şu anda yalnızca Honduras ve Peru'da kadın başkanlar var. Sheinbaum veya Galvez'in kazanacağı zafer, onları Amerika Birleşik Devletleri, Meksika veya Kanada'da genel seçimleri kazanan ilk kadın yapacak.
Dünyanın en büyük ikinci Roma Katolik nüfusuna ev sahipliği yapan Meksika, yıllarca kadınların ev dışındaki hayata erişimini sınırlandıran geleneksel değerlerin kalesiydi.
Yirmi yıl önce hamile olduğu için devletteki işini kaybettiğini söyleyen 49 yaşındaki muhasebeci Angelica Rodriguez, "Bu değişiklikleri yeni yeni hissetmeye başlıyoruz" dedi.
Sosyal hayatta kadınlar geride
Araştırmalar, kadınların yönetim kurulu odalarında ciddi anlamda yeterince temsil edilmediğini, erkek meslektaşlarına göre çok daha az ücret aldıklarını ve kayıt dışı ekonomide çalışma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösteriyor.
Kızların zorla evlendirilmesi Meksika'yı hâlâ rahatsız ediyor ve kadına yönelik şiddet artıyor. 2020 nüfus sayımına göre, 12-17 yaşlarındaki her 100 kız çocuğundan dördü ya evliydi ya da gönüllü evlilik birlikteliği içindeydi.
Bu arada kadın cinayetleri veya cinsiyete dayalı kadın cinayetleri, 427 vakanın kaydedildiği 2015'ten bu yana iki kattan fazla arttı.
Modern Meksika, İspanyollar'ın Aztek İmparatorluğu'nu fethetmesinden sonra kadınların toplumsal yeri, Kilise'nin günlük yaşamdaki hakimiyeti altında şekillendi.
Meksika'nın sömürge döneminin çoğunda kadınlar büyük ölçüde kamu işlerinin çevresine itildi. Ünlü bir istisna, kadınların bilgi edinme hakkı konusunda Kilise ile çatışan ve feministlere ilham veren 17. yüzyıl rahibesi, yazar ve şair Sor Juana Ines de la Cruz'du.
Colegio de Mexico'dan tarihçi Lorenzo Meyer, özellikle güneydoğudaki Yucatan eyaletinde kadın seçmenlere oy hakkı verilmesi yönünde baskının 20. yüzyılın başlarında artmaya başladığını söyledi. Meksikalı kadınlar, komşusu Amerika Birleşik Devletleri'nden 33 yıl sonra, 1953 yılına kadar tam oy kullanma hakkını elde ettiler.
Tek parti yönetiminin 2000 yılında sona ermesi ve kadın haklarında uluslararası ilerlemelerin teşvik ettiği siyasi nüfuzu artırmaya yönelik reformlar hız kazandı. 2019 yılına gelindiğinde Meksika anayasada temsil eşitliğini kutsallaştırmıştı.
Partiler en az yüzde 50 kadın aday çıkaramazlarsa yarışmalardan men edilebilecekler.
Ulusal parlamentolardan oluşan küresel bir organ olan Parlamentolararası Birlik'e göre, Meksika şu anda dünya çapında ulusal parlamentoda kadınların katılımının dördüncü en yüksek olduğu ülke konumunda. Senatörlerin yalnızca dörtte birinin kadın olduğu Brezilya, İngiltere ve ABD'nin çok ilerisinde bulunuyor.Ulusal istatistik kurumu INEGI tarafından Mayıs ayında yayınlanan bir araştırma, halkın onda dokuzundan fazlasının kadın başkana sahip olmasını güçlü bir şekilde veya bir şekilde desteklediğini gösterdi.
Meksika yasaları, başkanları altı yıllık tek bir görev süresiyle sınırlıyor.
2018 seçim kampanyasından bu yana, Meksika tarihinin geri kalanından daha fazla kadın eyalet valiliğini kazandı; ülke aynı zamanda ilk kadın Yüksek Mahkeme başkanını ve merkez bankası başkanını atadı. Federal Kongre artık yarı kadındır.
Eski federal milletvekili ve Parlamentolararası Birlik'in başına geçen ilk Meksikalı Gabriela Cuevas, siyasi zaferlerin daha uzun bir yolculuğun yalnızca bir parçası olduğunu söyledi: "Siyasette yapılanların hâlâ hayatın her alanında başarılması gerekiyor."
Meksika'da çalışanların yoksulluk oranları artıyor ancak resmi verilere göre, ilk çeyreğin sonunda nüfusun yaklaşık %38'i bu durumdan etkileniyor.
Meksika merkezli düşünce kuruluşu Como Vamos, mayıs ayında yoksul çalışan her 100 erkeğe karşılık 112 kadının bulunduğunu bildirdi.
OECD gelişmiş ülkeler grubu tarafından 2022'de derlenen verilere göre, Meksika'da kadınlarla erkekler arasındaki ortalama ücret farkı %16,7 ile ABD'den marjinal olarak daha dar. Ancak Brezilya (%11,1), Türkiye (%10) ve Arjantin'in (%6,3) üzerindeydi.
Meksika Rekabet Kurumu adlı düşünce kuruluşu tarafından listelenen 182 firma üzerinde 2022 yılında yapılan bir araştırma, kadınların yönetim kurulu koltuklarının %11'ini işgal ettiğini ve CEO'ların yalnızca %4'ünü oluşturduğunu gösterdi.
Kaynak: https://www.reuters.com/world/americas/macho-mexico-stage-set-first-female-president-2023-09-09/
