Kendinize en uygun olan işi seçmeniz gerektiğini savunan kariyer önerileri şimdi yeni bir araştırmayla da destekleniyor: İsviçre’de yapılan bir araştırmaya göre mesleki tükenmişlik sendromunun sebebi, çalışan kişinin ihtiyaçları ile işinin uyuşmaması.
Örneğin insanlarla yakın ilişkiler kurmayı seven bir kadın muhasebe elemanının sosyalleşmesine ve müşterilerle temasa geçmesine olanak sağlamayan bir işte çalışması uygun değildir. Araştırma sonucuna göre iş olanakları ile sosyal ihtiyaçların uyuşmaması, kişilerin tükenmişlik sendromuna daha çabuk yakalanmalarına sebep oluyor.
İsviçre’deki Zürih Üniversitesi’nden psikoloji profesörü Veronika Brandstätter, tükenmişlik sendromunun, iş yerlerinde sürekli olarak duygusal ve kişilerarası strese hedef olan kişilerin uzun vadede verdiği tepki olarak tanımlandığını belirtiyor.
Araştırmacılara göre insanların mesleki tükenmişlik sendromu yaşamamaları için iş yerlerinde iki konuda ihtiyaçları karşılanmalı. Bunlardan biri işyerine bağlılık derecesi, yani işin gerektirdiği sosyal ilişkilerdeki yakınlık seviyesi, ikincisi ise güç, yani kişinin meslektaşlarını etkileyebilme ve onlar adına sorumluluk alabilme kabiliyeti.
Bağlılık güdüsü daha ağır basan kişilerin, meslektaşlarıyla yakın ilişkiler kurmalarına fırsat sunan bir işte çalışması önerilirken, güç sahibi olma güdüsü ağır basan kişilerin ise lider pozisyonuna gelmelerine fırsat sunan işleri tercih etmeleri öneriliyor.
Ayrıca, güç sahibi olma güdüsü düşük kişilerin liderlik pozisyonuna gelmeleri durumunda tükenmişlik sendromuna yakalanma risklerinin de arttığı belirtildi.
Stresi tetikleyen sinsi durumlar
Önceden mesleki tükenmişlik sendromuyla ilgili internet sitelerini ziyaret etmiş, yaşları 22 ile 62 arasında farklılık gösteren 97 kişinin dahil olduğu araştırmada katılımcılardan özgeçmişleri, işleri ve fiziksel sağlıkları ile ilgili sorulardan oluşan bir anket doldurmaları istendi. Araştırmacılar, katılımcıların eğilimlerini belirlemek üzere onlara aralarında mimar, laboratuvarda çalışan bir kadın ve trapezci de olmak üzere beş farklı çalışan kişi resmi gösterdi. Ardından katılımcılardan, gördükleri her fotoğrafı anlatan hayali bir kısa hikâye yazmaları istendi. Araştırmacılar, katılımcıların hikayelerinde sosyal ilişkiler kurmak veya bu ilişkileri sürdürmek üzerine (bağlılık güdüsü) veya başkalarını etkileyebilmek üzerine (güç sahibi olma güdüsü) betimlemeler olup olmadığını kontrol etti.
Elde edilen bulgulara göre çalışanların kişisel ihtiyaçları ile çalıştıkları işlerin özellikleri birbirine uyuşmadığında bu durum, gizli bir stres tetikleyici haline geliyor. Brandstätter, bu tetikleyicinin “gizli” olarak tanımlandığını, çünkü çalışanların da bu durumun farkında olmadığını belirtti.
Bu uyuşmazlık mesleki tükenmişlik sendromuna neden olabileceği gibi çalışanlarda görülen birçok fiziksel semptomun da sebebi olabilir.
Belirtiler neler?
Örneğin güç sahibi olabileceği ve insanları etkileyebileceği bir pozisyonda çalışmak isteyen ancak bu fırsatları sunmayan bir işte çalışmak durumunda kalan kişilerde baş ağrısı, karın ağrısı, baş dönmesi veya boğaz ağrısı gibi şikayetler daha çok gözlemleniyor.
Brandstätter, içsel ihtiyaçlarını karşılamayan işlerde çalışan kişilerin hayal kırıklıklarını azaltmak ve durumu daha iyi hale getirmek üzere bazı değişiklikler yapabileceğini belirtti. Örneğin sosyal iletişim kurmayı seven ve yakınlık güdüsü ile motive olan ancak çok az kişisel etkileşim gerektiren işlerde çalışan kişiler görevlerini daha fazla grup çalışması gerektiren şekillerde yapmayı deneyebilirler.
Aynı şekilde daha fazla sorumluluk sahibi olmak isteyen ancak başkaları üzerinde etki sağlayamayacağı bir pozisyonda çalışan kişiler de bu becerinin arandığı başka iş fırsatlarını iyi şekilde değerlendirebilmek üzere liderlik eğitimi alabilir.
Ancak Brandstätter’a göre mesleki tükenmişlik sendromuna sebep olan her durum bu gibi ufak değişikliklerle çözülemeyebilir. Örneğin yönetici pozisyonunda olan ancak lider rolünü üstlenmeyi sevmeyen birinin muhtemelen iş değiştirmesi gerekecektir.
Sevda Deniz Karali
