Ölü Deniz yazmalarını kim yazdı?

Öne Çıkanlar Toplum
Ölü Deniz yazmalarını kim yazdı?

Ölü Deniz Yazmaları bir kısmı İbranice bir kısmı da Aramice olarak elle yazılmış en eski metinleri içerir. İ.Ö. 4.’yy’dan İ.S. 2.yy’a kadarki İbrani ve erken Hıristiyanlık yazıları hakkında bilgi verirler. Modern tekniklerle iyice solmuş parçalar bile okunabilir hale getirilebildi ancak yine de  bazı sorular hala yanıtsız. Mesela Kumran yazmalarını kimin yazdığı gibi.

Groningen Üniversitesi’nde Mladen Popovic ile çalışan ekip, birçok metinin tek bir kişi tarafından mı yoksa birkaç kişi tarafından mı yazıldığının bile bilinmediğini belirtiyor. Burada sorun şu: Her insana özgü bir el yazısı vardır ve harflerin eğimi veya kıvrımları sayesinde yazılar birbirinden ayırt edilebilir. Değerli metinlerin kopyalanmasında antik yazarlar, aynı  karakterde yazmak için dikkat ederlerdi. Ayrıca bir kişinin el yazısı, güne ve koşullara göre değişebiliyor. Bu yüzden göze çarpan farklılıkların iki ayrı kişiye mi işaret ettiği yoksa bir kişinin değişen yazısına mı ait olduğunu bulmak zor. Bu yüzden bilim insanları bugüne dek hep çelişkili sonuçlar elde etmişlerdi.

Örneğin sadece büyük İşaya yazması neredeyse 7,50 metre uzunluğunda ve İbranice metinde 54 başlıktan oluşur. Bu yazmada en az 5000 Aleph harfi bulunur. Elbette bunları çıplak gözle karşılaştırmak imkansızdır diyen araştırmacılar, yapay zekadan yararlanmaya karar verdiler. Öğrenebilir program, tipik el yazı özelliklerini tanıyacak ve kişisel varyasyonları ayırt edebilecek şekilde eğitildi. Büyük İşaya yazmalarının analizi birkaç adımda gerçekleştirildi. Yapay zeka ilk önce karakterlerin çizgilerindeki ayrıntıları karşılaştırdı, örneğin harflerin kıvrımları, eğrilerin keskinliği ve çizgilerin ne kadar kalın veya ne kadar eğimli olduğu gibi. İkinci adımda ise harflerin biçimi bir bütün olarak karşılaştırıldı.


Ekip bilgisayar destekli analizler sayesinde gerçekten de dikkat çekici noktalar fark etti. Metini aşağı yukarı ortadan ikiye bölen iki ayrı özellik kümesi için kanıt bulduk diyen araştırmacılara göre yazma iki kişi tarafından kopya edilmiş olmalı. Yani Büyük İşaya yazması tahmin edildiği gibi tek kişi tarafından değil birbirine benzer yazı yaratmaya çalışan iki kişi tarafından yazılmış. Bu kişiler yazma işini birlikte aynı okulda öğrenmiş ya da aynı aileden geliyorlardı. Ama yazı özellikleri yine de farklı kişiler olduklarını gösterdi diyor araştırmacılar. Bu açıdan bakıldığında yapay zeka destekli yöntem, el yazısı analizleri dolayısıyla da antik metinler ve yazarları hakkında bilgi edinme şansı veriyor. Ekip bundan sonra diğer Kumran metinlerini analiz etmeyi planlıyor.

Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak