66 milyon yıl önce Yucatan yarımadasına kilometrelerce büyüklüğündeki Chicxulup asteroidi çarptığında küresel bir sonuca yol açmıştı. Daha ilk saatlerde şok dalgaları, sıcaklık ve tsunamiler geniş alandaki tüm yaşamı yok etmişti. Kuzey Dakota’daki Tanisi buluntu yerindeki buluntulardan da anlaşıldığı gibi 3000 kilometrelik bir mesafede bile sel suları ve kayaç yağmurları ani bir şekilde toplu ölümlere yol açmıştı. Bu asteroid çarpması sonucunda dünya üzerindeki hayvan ve bitki türlerinin yüzde 75’i yok olmuştu ve buna dinozorlar da dahildi. Fakat bu büyük çarpışmanın tam olarak hangi mevsimde gerçekleştiği bilinmiyordu.
Bu önemsiz bir konu gibi görünse de, çeşitli çarpışmaların etkileri mevsime göre farklı ekolojik etkiler bırakabiliyor. Örneğin tam büyüme ve üreme döneminde olan canlılar sel, yangın ve karanlıktan çok daha fazla etkilenirler. Bu yüzden Chicxulub asteroidinin hangi mevsimde çarptığını belirlemek, biyotik faktörlerle ilgili önemli bir anahtarı ortaya çıkarabileceği gibi küresel etkilerin açıklanmasına da yardımcı olabilir. Fakat kalıntılar ve buluntu yerleri zamansal açıdan kesin bir şekilde aydınlatılmadığı için, bir kronolojik sınıflandırma yapılamamıştı. Sonuçlar da bu yüzden tartışmalı kalmıştı.
Kuzey Amerika’daki Tanis buluntu yeri konuya yeni bir açıklama getirdi. getirdi. Tebeşir devrinin ekosistemini yansıtan bu bölge, daha çarpışma gününde neredeyse tümden yok olmuş, kalıntılar çamur ve taşlaşmış lavların altında korunagelmişti. Manchester Üniversitesi’nden Robert De Palma ve ekibi özellikle mevsimsel belirteçler olarak iki hayvan grubunu seçtiler: Mersin balığıgiller grubundaki balıklar ve yaprakla beslenen böcekler. Mersin balığıgiller grubundaki kemikli balıkların kemiklerindeki büyüme halkaları, mevsimsel değişimler hakkında bilgi veriyor. İlkbahar ve yaz mevsiminde alınan daha fazla besin ve daha fazla büyüme sayesinde koyu renkli bir kemik tabakası oluşuyor. Oysa sonbahar ve kış aylarında açık renkli bir tabaka gelişmekte.
Asteroid çarpışmasından önce oluşan büyüme halkalarına göre araştırmacılar, Tanis’teki hayvanların ne zaman öldüğünü belirleyebildiler. İncelenen fosillerin birçoğunda son oluşan kemik halkası koyu renkte. Bu da hayvanların ilkbahar veya yaz aylarında öldüğünü gösteriyor. Bu sonuç ayrıca kemiğin içindeki karbonun analizleriyle de destekleniyor. Bu açıdan bakıldığında da balıkların en geç yaz mevsiminde öldüğü anlaşılıyor. Asteroid çarpışmasında ölen balıkların en küçükleri 16 santimden daha küçük olan genç hayvanlardı. Bu, yavru balıkların daha bir yaşına gelmeden önce öldükleri anlamına geliyor. Tebeşir devrindeki mersin balığıgiller ilkbahar ve yaz aylarını tatlı sularda geçirirken, sonbaharda denize göçüyorlardı ki bu da balıkların ilkbahar ve yaz aylarında öldüklerini gösteren diğer bir kanıt. Bununla birlikte çarpışmanın ilkbaharda gerçekleştiğini kanıtlayan tek fosiller de mersin balığıgiller değil. Aynı yerde bulunan böcek fosilleriyle gerçekleştirilen analizlerle de aynı sonuçlar elde edildi.
Nilgün Özbaşaran Dede
