Denisovalılar, insan soyağacının en gizemli dalını oluştururlar. Şimdiye dek Sibirya ve Tibet’te bir avuç kemik bulundu sadece. Ancak DNA analizleri tüm bu insanların 800.000 yıl kadar önce bizim soy çizgimizden ayırdıklarını ve Neandertallerin bir kardeş grubunu oluşturduklarını gösteriyor. Anlaşıldığı üzere bu iki insan türü arasında melezleşme de olmuş. Peki Denisova insanı dünyada hangi bölgelere yayılmıştı?
Karşılaştırmalı kalıtım analizleri, özellikle Tibetlilerin, Okyanusya yerlilerinin, Avustralyalıların ve bazı Güneydoğu Asyalıların kalıtımlarında Denisova genleri taşıdıklarını gösteriyor olsa da çağdaş Güneydoğu Asyalıların, Denisova insanının genetik izini kanıtlayacak fosiller bulunmamıştı. Kopenhagen Üniversitesi’nden Fabrice Demeter ekibiyle birlikte Denisova insanını Güneydoğu Asya’daki varlığını kanıtlayacak bir buluntuyu ortaya çıkardı.
Söz konusu buluntu, 2018 yılında keşfedilen Ngu Hao 2 mağarasındaki kazılarla gün ışığına çıkarılan azı dişi fosili. Aynı tabakada bulunan birçok hayvan dişinden farklı olarak bu dişin biçimi, bir insana ya da ilkel insana ait olduğunu düşündürüyor. Toprak analizleri ve aynı tabakada bulunan hayvan fosillerinin tarihlendirilmesi, fosil dişin 131.000 – 164.000 yaşında olması gerektiğini gösteriyor. Diş tacının özelliklerine göre diş Homo sapiens’e ait değil. Araştırmacılar bunun yerine Homo erectus, Neandertal ve Asya’daki diğer insan türleriyle benzerlikler tespit ettiler. Mineden dentine geçiş ise bu insan türleriyle örtüşmedi. Demeter ve ekibi, bunun yerine Tibet’te bulunan Denisova çenesiyle benzerlik buldu. Protein analizleri söz konusu dişin Homo soyundan bir kıza ait olduğu gösterse de Neandertal veya Denisova insanına ait sekanslar bulunmadığı için proteinler sınıflandırmaya yardımcı olmadı.
Fakat araştırmacılar buna rağmen bu azı dişinin bir Denisova kızına ait olabileceğini düşünüyorlar. Nitekim diş kökünün biçimi ve aşınma izlerinin azlığı, azı dişinin henüz çeneden çıkmadığı ve bu nedenle yaşı 3,5 ila 8 arasında değişen bir kız çocuğuna ait olduğunu gösteriyor.
Sonuçların kanıtlanması birçok açıdan önem taşıyor. İlk olarak Denisova insanının Güneydoğu Asya’ya kadar gelmiş olduğunun bir kanıtı olacak. Diğer taraftan Denisovalıların Sibirya, Tibet platosu ve Güneydoğu Asya’nın tropikal ormanları gibi farklı iklimlere uyum sağlayabildiğini gösteriyor. Son olarak buluntu Güneydoğu Asya’nın insan evriminin çok renkli bir bölgesi olduğunu da ortaya koyuyor. Denisova insanıyla birlikte Orta ve Geç Pleistosen’de burada en az beş ilkel insan türü yaşıyordu: Homo erectus, Denisova/Neandertal, Homo floresiensis, Homo luzonensis ve Homo sapiens. Ayrıca bunların dışında henüz sınıflandırılamamış bazı ilkel Homo temsilcileri de var.
Nilgün Özbaşaran Dede
