Derin dondurucuda 50 yıl

Öne Çıkanlar Sağlık Yaşam Bilimleri

Dondurulmuş insanları hayata döndürmek mümkün mü?

Yarım yüzyıl önce yapılmış bir deney, insanların dondurulması konusunda uzmanlaşan bir endüstri yarattı. Bilim insanları 1960'lı yılların başında, ölümcül hastaları, hastalıklarının tedavi edilebileceği tıbbi ilerlemeler gerçekleştikten sonra canlandırmak üzere “dondurma” kavramını geliştirdi. Bu fikir ilk kez 50 yıl önce uygulandı.

Kaliforniya Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan 73 yaşındaki James Bedford karaciğer kanseriydi. Hastalığı akciğerlerine kadar yayılmıştı ve tedaviye yanıt vermiyordu. 12 Ocak 1967'de, kendi isteğiyle, ileride kanserine bir çözüm bulunabileceği düşünülerek küçük bir doktor ekibi tarafından donduruldu ve böylece dondurulan ilk insan oldu.


Birkaç gün sonra ekip vücudu kuru buz ile paketlenmiş yalıtımlı bir konteynere yerleştirdi. Daha sonra, Bedford’ın vücudu sıvı nitrojene batırıldı. 15 yıl boyunca bir kriyoprezervasyon tesisinden diğerine yapılan bir dizi nakilden sonra, 1982’de donmuş bedeni halen bulunduğu Arizona'daki Alcor Yaşam Uzatma Vakfı'na yerleştirildi. Bedford'un durumu 1991’de görsel olarak değerlendirildi. Vücudunda belirgin bir bozulmaya rastlanmadı. Ancak Bedford şu an ölü kabul ediliyor.

Kriyoprezervasyon ve  kriyoniks nedir?

Kriyoprezervasyon veya diğer adıyla kriyokonservasyon: organellerin, hücrelerin, dokuların, organların veya diğer biyolojik yapıların, çok düşük sıcaklıklarda (katı karbon dioksit kullanılarak -80 °C'de ya da sıvı azot kullanılarak -196 °C’de) soğutularak, muhafaza edildiği bir süreçtir. Yeterince düşük sıcaklıklarda, söz konusu biyolojik yapıya zarar verebilecek bütün enzimatik veya kimyasal aktiviteler durdurulur.

Kriyoniks ise (Yunanca 'soğuk'), gelecekte çağdaş tıp teknolojisinin gelişmesi umuduyla insan ya da hayvan bedeninin dondurulması ve düşük sıcaklıkta korunmasıdır.

Sıvı azota batırılma (sol), soğutulan konteyner (orta), ameliyat odası (sağda)

Kriyoprezervasyonun destekçileri Bedford'un dondurulmasının 50. yıldönümünü kutlarken - bazıları "Bedford Günü" olarak bilir - pek çok bilim adamı onları canlandırma şansının zayıf olduğunu düşünüyor.

Kanada'daki McGill Üniversitesi'nden sinir bilimci Michael Hendricks, Technology Review’daki makalesinde “Canlandırma ya da simülasyon, teknolojinin vaadinin ötesine geçen "kriyoniks" endüstrisinin sunduğu dondurulmuş ölü doku ile kesinlikle imkansızdır ve yanlış bir umuttur.” diye yazdı.

Teknoloji savunucuları ise, Lazarus benzeri bir canlandırmadansa, bireylerin saklanan anılarını kurtarmak ve belki de bu anıları robotlara aktarmak konularına odaklanıyor.

Endüstriyi tek eleştirenler bilim adamları değil

Bedford'un kendi ailesi de dâhil olmak üzere dondurulmuş insanların aileleri, sevdiklerinin donma kararlarını protesto etmek için mahkemeye başvurdu.

2011 tarihli bir davaya göre, Mary Robbins, Alcor Yaşam Uzatma Vakfı ile ölmeden önce kriyoprezervasyon işlemi için bir sözleşme imzalamıştı. Ancak Robins’in kızı annesinin ölmeden önce söz konusu işlemden vazgeçtiğini savunuyordu. Colorado vekâlet yargıcı, Robbins'in ailesinin tüm itirazlarına rağmen Alcor ile imzaladığı sözleşmeyi onadı. Geçen yıl İngiltere Yüksek Mahkemesi de, babasının karşı çıkmasına rağmen, ölümcül hastalığı olan 14 yaşındaki kızın kriyojenik tedavisine başvurma hakkını onayladı.

Bazı siyasi konular da bu konseptin önünde engel oluşturuyor. Örneğin, Michigan eyalet hükümeti, 2004'te Clinton'da bulunan Kriyoniks Enstitüsü adlı tesise mezarlık alanı olarak lisans verme oylaması yaptı. Bu hareket, enstitünün tek başına kriyoprezervasyon için organlar hazırlamasını engelledi, çünkü bu tür prosedürlerin cesetlere uygulanması, lisanslı bir cenaze müdürünün hizmetini gerektiriyor.

Ancak Alcor, web sitesinde "bugün, iyi koşullar altında yürütülen kriyotiklerin işe yaramayacağı sonucuna ulaşmak için, güvenilir bir teknik kanıt bulunmadığını" belirtiyor. Şirket şunu da ekliyor: "Kriyoniks, beyindeki bilgi içeriği kaybolana kadar kimsenin gerçekten ölmediğine ve düşük sıcaklıkların bu kayıpları önleyebileceğine yönelik bir inanç."

Kuşkusuz bu olaylar kriyoprezervasyon uygulamaya karar veren insanlar için cesaret kırıcı olmadı.

Dünya çapında, 250'den fazla kişi şu anda kriyoniks tesislerde tutuluyor; bu işlemlerin kişi başına asgari maliyeti ise ABD'de yaklaşık 28.000 dolar.

Rusya'daki KrioRus şirketi, aynı konteynerde birkaç insan vücudunu ve çeşitli hayvanları depolamak şartıyla 12.000 dolardan başlayan bir fiyat seviyesi sunuyor. Şu anda insanlar için kriyoprezervasyon imkânı sunan ülkeler sadece ABD ve Rusya.

Anıları dondurmak

Kriyoprezervasyon konusuyla ilgili diğer yaklaşım ise kafa ve vücudun ayrılması. Uzmanlar vücut canlandırılamasa bile dondurmanın bireyin beyin içeriğini koruyabileceğini savunuyor. Bu, anıları, bilgileri ve kişilikleri gelecekte bir robota aktarmak olasılığının önünü açıyor.

Londra Üniversitesi Akademisi’nde cerrahi bilim ve düşük sıcaklık tıbbı profesörü olan Barry Fuller, vücut bölümlerindeki buzları çözerken bile onları canlı kalacakları şekilde muhafaza etmenin uzak bir rüya olduğunu vurguluyor.

Hazırlayan: Cemre Yavuz

İleri okuma için: https://www.insidescience.org/news/preserving-bodies-deep-freeze-50-years-later