İster sırtta, ister eklemlerde veyahut da başta olsun insanların çoğu kronik ağrılardan yakınırlar. Doktorlar artık devam eden ağrılarda, ağrı belleğinin de etkili olduğu konusunda hemfikir. Buna göre bedenimiz şiddetli ağrıları düzenli olarak hatırlayarak, hissediyor. Başlayan ağrı uyarımı periferik sinir hücrelerinde olduğu kadar sırt omuriliği ve beyinde izler bırakarak, buraları aşırı duyarlı hale getiriyor.
Bunun sonucunda ise ağrının asıl nedeni yok olmasına rağmen yine de ağrı hissedilebiliyor.
Ağrıların “kayıt edilmesini” hangi faktörlerin tetiklediği henüz kısmen açıklanabildi. McGill Üniversitesi’nden Loren Martin son araştırmasında, cinsiyetle özgü bazı bileşenlerin bulunduğunu tespit etti. Araştırma çerçevesinde ilk önce farelerin geçmişteki ağrıları ne kadar hatırladıkları incelendi. Şiddetli ağrı deneyimleri erkek kemirgenleri zararsız uyarıma karşı bile aşırı duyarlı hale getirirken, dişilerde durumun böyle olmadığı ortaya çıktı.
Araştırmanın ikinci aşamasında deneyler insanlarla gerçekleştirildi. Araştırmacılar yaşları 18 ila 40 arasında değişen 41 erkek ve 38 kadını bir ağrı testinden geçirdiler. Katılımcılar deneyler sırasında ilk önce kollarına verilen hafif sıcaklık uyarımı ile hissettikleri ağrının derecesini 100 puanlık bir cetvele göre değerlendirdiler. Bu deneyden hemen sonra daha şiddetli bir ağrı uyarımı ile karşı karşıya kaldılar. Şöyle: katılımcılar, kollarında sıkı bir tansiyon aleti manşonu varken, 20 dakika kadar egzersiz yapmışlar ki bu oldukça ağrı verici bir deneyim ve katılımcıların sadece yedisi buna ağrı cetvelinde elliden daha az puan verdi.
Peki bu deneyim daha sonraki uyarımların algılanmasını ne şekilde etkileyebilirdi?
Bunu öğrenmek isteyen araştırmacılar ertesi gün katılımcılara aynı odada, aynı sıcaklık uyarımını tekrarladılar. Erkekler ağrıyı bir gün öncesine kıyasla çok daha fazla hissetti. Anlaşıldığı üzere aynı ortamda yaşanan şiddetli ağrı deneyimi onarlı aşırı duyarlı hale getirmişti. Ne var ki bu etki kadınlarda ortaya çıkmadı. Bu da kadınların ve erkeklerin geçmişteki deneyimlerine daha farklı tepki gösterdiklerini açıklıyor. Peki kadınlar ve erkekler arasındaki bu fark nasıl açıklanabilirdi?
Araştırmacılar bu konuda özellikle de cinsiyetlere özgü stres reaksiyonların ve testosteron hormonunun etkili olabileceğini düşünüyorlar. Bilim insanları bundan sonra ağrı, hatırlama, stres ve cinsiyetin ne derece birbirleriyle ilintili olduğunu öğrenmek istiyorlar. Sonuçların, kronik ağrıların tedavisinde yardımcı olabileceği sanılıyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
