Madagaskar’daki İndri lemurları yağmur ormanlarının şarkıcıları olarak bilinirler. Hemcinsleriyle konuştuklarında örneğin, az da olsa insan tarafından üretilen bir melodiyi andırabiliyor. Turin Üniversitesi ve Max-Planck Psikolingüistik Enstitüsü araştırmacıları insana ait müzik ve primat şarkıları arasında gerçekten bir benzerliğin bulunup, bulunmadığını araştırdılar. Yıllar süren araştırma çerçevesinde uzmanlar soyları tehdit altında olan İndri lemurlarını incelendi.
Current Biology dergisinde yayımlanan sonuçlara göre Indri lemurları şarkılarını insanlara benzer bir şekilde üretirken, belli bir ritim türünden yararlanıyorlar. Hayvanların da ritim yetisine dolayısıyla da doğuştan müzik yapma kabiliyetine sahip oldukları zaten biliniyordu. Mesela ötücü kuşlar, şarkılarında insanınkine benzer ritmin bulunduğu temsilcilerden bazıları.
Araştırmacılar insan dışındaki primatların da şarkılarına kategorik ritimleri yerleştirip, yerleştiremediklerini öğrenmek istediler. Tonlar arasındaki zaman aralıkları tam olarak aynı süreye (1:1 ritim) veya sürenin iki katına (1:2 ritim) sahipse bir ritim kategoriktir. Bu tür ritim, insanlığın tüm müzik kültürlerinde evrensel olarak bulunabilir ve müziğin tanınmasını kolaylaştırır. Araştırmacılar on iki yılı aşkın bir süre için Indri lemurlarının Madagaskar’daki doğal habitatlarını ziyaret ederek, 39 hayvanın şarkısını kaydettiler.
Indri lemurları gruplara ayrılmıştır ve düet yaparak veya koro halinde şarkı söylerler. 350 kaydın analizine dayanan sonuçlar, Indri şarkılarının hem 1:1 hem de 1:2 ritmine sahip olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar ayrıca insanlara özgü bir anlatım modeli olan ritardandoyu yani melodinin yavaşlayan temposunu da buldular. Uzmanlara göre bu insan dışındaki primatlarda görülen ilk evrensel ritim duyusu. Fakat primatların niçin müzik benzeri ritimler ürettikleri bilinmiyor. Tahminlere göre Indri lemurlarındaki bu yetenek insandan bağımsız olarak gelişmiş olmalı. Nitekim insan ve Indri lemurunun son ortak atası 77 milyon yıl önce yaşamıştı. Erkek ve dişi lemurların şarkılarındaki aralıkların farklı olması da cinsel eş seçiminde ritmin olası bir rolü olduğunu düşündürmekte. Kategorik ritim insana ait müzikte yer alan birçok evrensel motiften sadece biri. Bilim insanları bundan sonraki çalışmalarında diğer motifleri bulmaya çalışacaklar.
Nilgün Özbaşaran Dede
