Plastiklerin birçoğu çok zor çözünüyor ve geri dönüştürmeleri de çok zahmetli. Plastik atıkların çözünmesinde bakteriler ve enzimler yardımcı olabiliyor. Avustralyalı bir araştırma ekibi şimdi olası bir yardımcı keşfetti: Strafor yiyen solucan.
Her yıl yüzlerce milyon ton plastik üretiliyor. Ancak bunların sadece onda biri geri dönüştürülebiliyor. Mekanik ve kimyasal yöntemler çok zahmetli olduğu kadar, çok fazla enerji gerektiriyor. Ayrıca çevreye de zarar verdikleri bir gerçek. Bu yüzden uzun yıllardan bu yana dev çöp dağlarını yok edecek hatta yeniden değerlendirilmesine izin verece alternatif biyolojik yöntemler araştırılıyor.
Bir Japon ekip 2016 yılında, iki enzimin yardımıyla polietilen terefitalat (PET) indirgeyebilen bir bakteriden söz etmişti. O zamandan bu yana çeşitli plastikleri indirgeyebilen enzimler saptandı. Mesela bir tırtılın bedenindeki veya inek midesindeki plastikleri indirgeyen enzimler gibi. Bu aralar doğal olarak bulunan enzimleri daha etkili hale getirmek için çalışmalar yapılıyor, nitekim indirgeme süreci henüz oldukça yavaş işliyor.
Avustralyalı bilim insanları şimdi bu tür bir biyolojik indirgeme süreci için yeni bir aday keşfettiler: Strafor markasıyla tanınan, polistreni yiyen bir solucan. “Süper solucan” olarak isimlendirilen Zophobas morio aslında larva evresinde bulunan, kın kanatlılar sınıfından büyük bir böcek (Tenebrionidae). Queensland Üniversitesi’nden Chris Rinke ve ekibi bu hayvanları üç hafta boyu strafor ile besledi. Kontrol grubundaki hayvanlar ise kepekle beslendiler. Deney sonucunda straforla beslenen solucanlar hem hayatta kaldılar hem de biraz kilo aldılar. Bu da solucanların polistrenden enerji elde edebildiklerini gösteriyor. Ekip metagenomik yöntemlerle, solucanlara plastiği değerlendirmelerine izin veren bağırsak bakterilerindeki enzimleri saptadı. Bu indirgeme sürecinin daha büyük alanlarda kullanılabilmesi için laboratuvar çalışmaları başladı bile.
Süper solucanlar minik geri dönüşüm tesisi gibi. Strafor ağızda parçalandıktan sonra bunlarla bağırsak bakterileri besleniyor. Geri dönüşüm tesisinde de benzer bir süreç işleyecektir. İlk önce mekanik parçalama, daha sonra ise enzimler yardımıyla çözünme. Bozunma ürünlerinden ise daha sonra yenide biyolojik plastik üretilebilecek.
Nilgün Özbaşaran Dede
