Küçük yaratıkları toplayıp savaştıran Pokémon avcıları Ash ve Misty ile sadık Pokémonları Pikachu'nun maceralarını anlatan çizgi film 1990'lı yıllarda büyük küçük hepimizin ilgisini çekmiş ve uzun süre gündemde kalmış, daha sonra unutulmaya yüz tutmuştu. Ancak dünyada son günlerde genç yaşlı birçok kişinin ilgi odağı haline gelen Pokemon GO oyunu sadece birkaç haftada Bulbasaur, Charmender, Jigglypuff ve diğer yüzlerce Pokemonu belki de hiç olmadıkları kadar popüler hale getirdi.
Pokémon GO, Niantic tarafından geliştirilen ve The Pokémon Company tarafından yayımlanan, oyuncularının telefonlarının kamera özelliğini kullanmak suretiyle bulundukları fiziksel ortamı tarama ve artırılmış gerçeklik teknolojileri kullanılmak suretiyle kamera görüntüsü veren Pokemonları yakaladıkları, geliştirdikleri ve diğer oyuncularla savaştırdıkları bir oyundur. Genellikle boş vakitleri değerlendirmek için yapılan eğlendirici ve bazen de öğretici faaliyet olarak tanımlanan oyun kavramı günümüzde“eğlendirerek öğrenme” diye ifade edeceğimiz bir başka yönü ile de “Ciddi Oyun” olarak öne çıkmaktadır.
Ciddi oyunu herhangi bir platformda, herhangi bir türde, bir oyun teknolojisi kullanarak eğlence unsuru içeren ancak genellikle amacı kullanıcıya bir şeyler öğretmek olan oyunlar şeklinde tanımlayabiliriz. Günümüzde ciddi oyunlar eğitim (1), savunma (2) sağlık (3) ve birçok alanda yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Eğitim alanında, tarih öğretmenleri tarafından geliştirilen “The Oregon Trail” adlı oyunda, oyuncu 1848’de ABD’ye gelen bir göçmen olarak, Oregon eyaletine ulaşarak yerleşmeye çalışmaktadır.
Ulaşım yolunda birçok tuzaklarla karşılaşan oyuncu, ABD tarihindeki olaylarla desteklenmiş oyunda tarihi bilgi birikimini artırmaktadır (4). 1992 yılında Captain Novolin Raya Systems tarafından geliştirilen sağlık ile ilgili ciddi oyunda, çocuklara diyabet hastalığı ile nasıl başa çıkılacağı öğretilmekte, oyuncu glikoz seviyesine dikkat ederek düşmanın fazla glikoz içeren atıştırmalık besinlerini yok etmeye çalışmaktadır.
Yapılan araştırmalarda çocukların oyundan olumlu etkilendikleri görülmüş, kriz nedeni ile hastanelerin acil bölümlerine yapılan başvuru sayıları oyun oynayan çocuklarda %77 oranında azaldığı belirlenmiştir. “Versailles 1685”, 1997 yılında Cryo tarafından kültürel bilginin eğlence amaçlı öğrenilmesi amacı ile 14 üncü Louis döneminde, Versailles şehrini yok etmek isteyen tehditlerin tespiti ve imhasını hedeflemektedir. Oyuncu, tarihi yerlerde gezebilmekte, bilgi toplamakta, tarihi karakterlerle konuşabilmekte, dönemin sanat eserleri ve resimleri hakkında bilgi edinmektedir.
Ciddi oyunlar oyuncuların bilgi ve becerilerini desteklemede, fiziksel aktivitelerini teşvik etmede, sosyal-duygusal gelişimlerine yardımcı olmada ve psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklarını tedavi etmede kullanılabilir. Bu imkânların klasik eğitim ve öğretim yaklaşımları ile birleşmesi halinde, tüm uygulama alanlarında bilgi transferinin kalitesi artırılabilir. (5) Günümüzde etkileşimli bir bilgisayar uygulaması olarak görülen ciddi oyunlar, mutlaka ilgi çekici bir amaca odaklanmakta, oynarken oyuncuları eğlendirmekte; puanlama vb. sistemler kullanarak oyuncuları motive etmekte ve onların yeteneklerini, bilgisini veya davranışlarını ortaya çıkarmaktadır.
Ciddi oyunlar, askeri uygulamalar açısından, zaman ve mekândan bağımsız daha az maliyetli bir eğitim ortamı sunmaktadır. Bu ortamlarda uygulayıcılar farklı taktik ve hareket tarzlarını deneyerek sonuçlarını görmekte ve karar verme yetkinliklerini artırmaktadır. İkinci dünya savaşı sırasında özellikle pilot yetiştirme ihtiyacı simülatörlere olan ilgi ve talebi artırmıştır.
Aviation Combined Arms Tactical Trainer-Aviation simülatörleri aynı anda 6 kişinin sanal gerçeklik ortamında eğitilmesini sağlamıştır.(6) İlk askeri bilgisayar ve simülasyon tabanlı oyunlar, 1952 yılında Santa Monica da “Rand Air Defence” laboratuvarlarında geliştirilmiştir. 1981’de Atari’nin geliştirdiği “The Bradley Trainer” adlı oyunda, oyuncu üç boyutlu bir ortamda karşısına çıkan askeri araç hedeflerini tankla vurmaktadır. Bu oyun, Amerikan Ordusu tarafından kiralanarak eğitim amaçlı oynanmıştır.
Günümüzde yapılan birçok ciddi oyun projeleri, ABD Kaliforniya Monterey’de bulunan “Naval Postgraduate School(NPS)” bünyesindeki MOVES enstitüsünde çok geniş bir yelpazede devam etmektedir. Gelişmiş Savunma Araştırma Projeleri Ajansı DARPA tarafından geliştirilen “On-Demand Training Superiority Program” en önemli askeri ciddi oyun projelerinden biri olup, Irak ve Afganistan da devam eden askeri operasyonların ihtiyaçlarının desteklenmesi kapsamında çeşitli eğitim imkânları sunmaktadır. 2000’li yılların başında Amerikan Ordusu tarafından geliştirilen America’s Army oyunu her yıl yaklaşık 80.000 yeni gönüllü askerin temin sürecinde kullanılmıştır. Oyun ayrıca aktif görevdeki askerler tarafından diğer faaliyetler için eğitim amaçlı kullanılmıştır. Ciddi oyunlar da dâhil oyun sektörü harcamalarının büyük rakamlara ulaştığı, hatta ABD’de sadece ordunun ciddi oyun harcamalarının milyon dolarlara ulaştığı bilinmektedir.
Ciddi oyunların eğitim ve öğretim süreçlerine muhtemel katkıların neler olabileceğinin ortaya konması amacı ile “Sistem Mühendisliği ve Konfigürasyon Yönetimi” dersinde yaptığımız uygulama sonuçlarını sizlerle paylaşmak istiyorum. Bir amacı yerine getirmek veya bir hedefe ulaşmak amacı ile farklı fonksiyonlara sahip ve birbirleri ile ilişkili bileşenlerin bir araya getirilmesi sistemleri oluşturmaktadır.(7) Sistem Mühendisliği (SM), toplum tarafından kabul edilebilir, müşterinin ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılayan ömür devri boyunca dengeli bir şekilde çalışabilecek sistemlerin elde edilmesi, geliştirilmesi ve doğrulanması için disiplinlerarası işbirliğine esas alan bir yaklaşımdır.(8) Uygulamada sistem mühendisliği süreci faaliyetlerden bir bölümünün, ciddi oyun ROBOCRAFT kapsamında, öğrenciler tarafından, uygulamalı olarak oyun şeklinde öğrenilip öğrenilemeyeceği konusu değerlendirilmiştir.
Değerlendirme neticesinde, SM uygulama süreçlerinin görselleştirildiği ve öğrenmenin kolaylaştığı, kuramsal bilginin test ve değerlendirilmesi için ortam yaratıldığı, gereksinim analizinin ne kadar önemli olduğu, kavramsal tasarımın daha kolay algılandığı, tasarımın test ve değerlendirilmesinin nasıl gerçekleştirildiği, maliyeti ve zaman alacak prototiplerin yerine maliyet etkin çözümler sunduğu tespit edilmiştir. ROBOCRAFT farklı bir amaç için geliştirilmiş olmasına rağmen, sınırlı da olsa sağlamış olduğu ciddi oyun ortamı ile sistem mühendisliği süreçlerinin analiz edilmesine olumlu katkılar sağlamıştır. (9)
Sonuç olarak günümüzde savaş alanlarında modern silahların yerini almasıyla daha karmaşık hale gelen harekât ortamında eğitim ihtiyaçlarını karşılayacak ciddi oyunlara olan talep artmıştır. Gerçek hayatta saatler veya günler alabilecek tek bir unsurun hareketleri ciddi oyunlarla anında görülebilmektedir. Askeri ciddi oyunlar sadece silah sistemlerinin veya birliklerin eğitimi ile sınırlı kalmayarak patlayıcı madde uzmanlığı eğitimi, sağlık ve ilk yardım eğitimi, konvoy güvenliği eğitimi ve benzeri birçok alanda kullanılmaya devam edilecektir. Askeri alanlarda ciddi oyun uygulamalarının gelecekte askeri eğitimlerin büyük bir bölümünün yerini alacağı ve özellikle eğitim ve tatbikat maliyetlerine önemli katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Altan Özkil, Atılım Üniversitesi, Sivil Havacılık Yüksekokulu
Kaynaklar:
1 Klopfer, E., Osterweil, S., Salen, K.: Moving Learning Games Forward. The Education Arcade,Massachusetts Institute of Technology, USA (2009)
2 Smith, R.D.: Military Simulation & Serious Games: Where We Came From and Where We areGoing. Modelbenders LLC, USA (2009)
3 Robertson, D., Miller, D.: Using Dr Kawashima’s Brain Training in Primary Classrooms: ARandomised Controlled Study. A Summary for the BBC. Learning and Teaching Scotland,Scotland (2008)
4 Minhua Ma, Andreas Oikonomou, Lakhmi C. Jain, Serious Games and Edutainment Applications, Springer, London (2011)
5 Yıldız, A.E., Özkil, A.: Ciddi Oyunlar Türleri ve Askeri Uygulamalar, Bilişim 2015 TBD 32. Ulusal Bilişim Kurultayı, Aralık 2015
6 Roxana, Tiron, Collective Simulation Essential for Pilot Leadership Training. National Defense, December 1, 2004
7 H.Bode, Report to Committee on Science and Astronautics, U.S. House of Representatives, Washinghton DC, 1967
8 B.S.Blanchard, W.J.Fabrycky, Systems Engineering and Analysis, 5. Baskı, Prentice Hall, 2011, sayfa 17.
9 Özkil A., Çapli L.B., “Sistem Mühendisliği Eğitimi ve Öğretimi Kapsamında Ciddi Oyun Kullanımı”, ODTÜ, Uluslararası Modelleme ve Simülasyon Konferansı 2015
