Kadınlar erkeklere kıyasla daha uzun yaşıyorlar. Bu durum yaşlanan erkeklerdeki hücre mutasyonuyla ilgili olabilir. Farelerle gerçekleştirilen bir araştırma, kan kök hücrelerindeki Y kromozomu kaybının kalp sorunları riskini arttırdığını gösterdi.
Erkeklerin ileriki yaşlarda hücrelerindeki Y kromozomlarını kaybettikleri, tıp araştırmacısı Kenneth Walsh’a göre uzun bir süredir zaten biliniyordu. Yetmiş yaşındaki erkeklerin yüzde 40 ila 50’sinde bir tür mutasyon görülüyor. Araştırmacıya göre bunlar erkeklerde en sık görülen hücre mutasyonları. Yaş ilerledikçe Y kromozomlarını kaybeden erkek sayısı da artıyor. Fakat yaş dışında sigara içimi gibi sağlığa zararlı davranışlar da etkili oluyor.
Erkeklerin mozaik gibi bir kan hücresi karışımı var, bazıları Y kromozomuna sahipken, diğerlerinde yok. Kimi erkeklerde sadece birkaç hücrede Y kromozomu bulunmazken, diğerlerinde ise Y kromozomu bulunan hemen hemen hiçbir hücreye sahip değiller. Daha önceki araştırmalarla Y kromozomlarındaki mozaik biçimli kaybın (mLOY/mosaic loss of chromosone Y) hastalıklarla bağlantılı olabileceği tahmin ediliyordu. Bilinenler arasında örneğin lösemi, kanser, Alzheimer ve kalp sorunları yer alıyor. Ancak bugüne dek mLOY’un sağlık üzerindeki etkisi tam olarak bilinmiyordu. Mesela eksik olan Y kromozomlarının saç kırlaşması gibi yaşlanma belirtileri mi yoksa hastalıkla mı ilgili olduğu anlaşılmamıştı.
Bunu öğrenmek isteyen araştırmacılar farelerle deneyler gerçekleştirdiler. Bunun için farelerin kan kök hücrelerindeki Y kromozomlarının yüzde 65’i alındı.
Science dergisinde yayımlanan araştırma sonuçlarına göre mLOY’a sahip farelerin, kardiyak fibrozise yani kalp dokusunun skarlaşmasına (yapışmasına) önemli ölçüde daha duyarlı. Buna göre bu hayvanlarda kalp yetmezliği riski de daha yüksek. Bu bilgilerin insanlar için de geçerli olup olmadığını öğrenmek isteyen araştırmacılar, İngiliz Biyolojik veri bankasını incelediler. Sonuçlar ileriki yaşlarda daha az Y kromozomuna sahip erkeklerin ortalama olarak daha önce öldüklerini ve kalp hastası olma riskinin de daha büyük olduğunu gösteriyor. Bu da Y kromozomu kaybının, erkeklerin kadınlara kıyasla niçin daha önce öldüklerini açıklayan bir ölçüt.
Bu nedenle erkeklerin kardiyovasküler hastalıktan ölmesi için bir risk faktörü olarak Y kromozomunun kaybı, tamamen farklı bir mekanizma yoluyla da olsa diyabet veya yüksek kan lipidi seviyesi gibi klasik risk faktörleriyle karşılaştırılabilir. Hayvan deneylerinden elde edilen sonuçlarla, yeni ilaçların geliştirilmesinde de katkısı olabilecek. Ekibe göre kan kök hücrelerinden oluşan ve Y kromozomu olmayan kandaki bazı bağışıklık hücreleri (makrofajlar), kalp dokusundaki bir büyüme faktörünü etkinleştirerek yara oluşumunu tetikliyor. Araştırmacılar büyüme faktörünü bir antikorla nötrleştirerek, yara oluşum sürecini kısmen de olsa engellediler. Bu nedenle antikorun erkeklerdeki kalp fibrozunu da engelleyebileceği sanılıyor. Ama bu yöntemin insanlarda uygulanabilmesi için daha birçok araştırmanın gerçekleştirilmesi gerekiyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
