Omikronun BA.2 alt varyantının dünyada oluşturduğu salgın dalgası henüz bitmeden iki yeni dalga daha dünyayı etkisi altına aldı. İlk önce Nisan ayında Güney Afrikalı bilim insanları tarafından saptandı. BA.4 ve BA.5 olarak isimlendirilen bu alt varyantlar şu anda dünyanın dört bir yanında görülüyor.
Bunların bu kadar hızlı yayılmasının nedeni şu anda devrede olan BA.2 alt varyantından daha bulaşıcı olmaları. Şu ana kadar bu kadar hızlı yayılmalarına karşın omikron ailesinden olan önceki akrabalarından daha az öldürücü ve hastaneye yatış riski daha düşük.
Bu iki alt varyant BA.1’den çok BA.2’ye benziyor, çünkü yayılma hızı BA.2’ye daha yakın. Fakat BA.4 ve BA.5 kendilerine özgü mutasyonlara sahip. Bu iki alt varyantın yayılma hızı ülkeden ülkeye farklılık göstermesinin nedeni halkların bağışıklık profillerinin farklı olması. Bu varyantların neden olduğu COVID-19’un ne kadar şiddetli geçeceği de ülkeden ülkeye fark ediyor. Örneğin Güney Afrika’da hastaneye yatış ve ölüm oranları çok düşükken, hastalığın artış gösterdiği Portekiz’de (aşılama oranlarının çok yüksek olduğu bir ülke) ölüm ve hastaneye yatış oranları ilk omikron dalgasındakinden farklı değil.
Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda BA.4 ve BA.5 alt varyantlarına karşı aşıların çok da koruyucu olmadığı ortaya çıktı. Oysa aşılar BA.2 ve BA.1 varyantlarına karşı daha koruyucuydu. Öyle ki hatırlatma dozlarını olmuş kişiler bile enfekte olabiliyorlar. Bu da BA.4 ve BA.5 mutasyonlarının bağışıklığı daha kolay atlattığını gösteriyor.
Ağır COVID-19 semptomlarının bağlı olduğu genetik varyantlar
Yüzlerce genetik varyant COVID-19’u ağır geçirmenize neden olabilir. Bu varyantların tespit edilmesiyle tek tek insanların hastalığı nasıl geçirecekleriyle ilgili testler ve tedaviler tasarlanabilir. 1000’den fazla gen insanların COVID’i ağır geçirmelerinden sorumlu olabilir. Bunların dışında hastanın yaşı, etnisitesi ve diğer sağlık belirteçleri de etkili olabilir. Bir milyon insanın üzerinde yapılan çalışmada keşfedilen genler iki tür bağışıklık hücresinin nasıl çalıştığı ile bağlantılı. Sonuçların onaylanması durumunda hastanın risk durumunu değerlendiren testler geliştirilebilir.
İngiltere, Sheffield Üniversitesi’nden Jonathan Cooper-Knock, “Son derece sağlıklı görünen, genç insanların bile COVID’i ağır geçirdiklerini biliyoruz. Şimdi buna yol açan genetik etmenlerin peşine düşmüş bulunuyoruz” diyor. Cooper-Knock’un ekibi, yapay zekadan yararlanarak “COVID-19 Konakçı Genetik Girişimi” adı verilen küresel veri bankasından elde ettikleri sonuçları analiz ediyor. Ekip, ölen veya solunum desteği gerektiren 5100 kişideki ortak genetik varyantı araştırıyor. Bu sonuçları testleri pozitif çıkmayan 1.4 milyon kişi ile karşılaştırıyor. Bu kişilerin COVID-19 aşısı olmadıkları da belirtiliyor. Araştırma grubu 1370 gen varyantının COVID-19’un şiddeti ile bağlantılı olduğunu keşfetmiş durumda. Sonuçta bağışıklık sisteminin doğal katil hücreleri ve T-hücreleri ile ilgili genetik varyantlar mercek altına alındı. Böylece yeni tedavi protokolleri geliştirilebilecek.
FDA’den küçük çocuklar için COVID aşılarına onay
ABD’de Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) Moderna ve Pfizer/ BioNTech gibi mRNA aşılarının beş yaş altı çocuklara da yapılması için Acil Kullanım Onayı verdi. Danışma Kurulu aşının yan etkilerinin (çok nadir) yararlarının (COVID-19’u ağır geçirme riskini azaltıyor) çok altında olduğunu söylüyor. Şu anda aşının omikron varyantına karşı ne kadar yararlı olduğu tartışma konusu.
Çocuklara yapılan Pfizer/BioNTech aşısı, büyüklere yapılan dozun onda biri oranında. 3 doz olarak yapılan aşıların birinci ve ikinci dozunun aralığı üç hafta; üçüncü doz ikinciden 8 hafta sonra yapılıyor.
Reyhan Oksay
Kaynaklar
https://www.nature.com/articles/d41586-022-01689-w
https://www.newscientist.com/article/2324296-severe-covid-19-symptoms-linked-to-more-than-1300-genetic-variants/
