Cinsiyet eşitliği kavramı ile örtüşmüyor olsa da centilmen erkekler kadınlara daha çekici geliyor. Peki neden?
Kapıyı açarak önce kadının geçmesi için yol vermek, arabasını park etmeyi teklif etmek ya da ağır valizini taşımayı önermek... Kadınlar, erkeklerin bu ve benzeri davranışlarını nasıl algılıyor? Zararsız bir nezaket eylemi olarak mı? Yoksa, kadının gücü ve yetkinliğine karşı cinsiyetçi bir hakaret olarak mı?
Sosyal psikologlar bunu "pozitif ayrımcılık" olarak tanımlıyor. Fakat araştırmacılara göre ortada bir çelişki var: Kadınlar, centilmence davranan erkekleri tercih ediyor.
Iowa Eyalet Üniversitesi’nden Pelin Gül ve Kent Üniversitesi’nden Tom Kupfer, Britanya’da yaşları 18 ile 70 arasında değişen 700’ü aşkın heteroseksüel kadın ile bir dizi deney gerçekleştirdi ve pozitif ayrımcılık ile ilgili tutumlarını inceledi.
Gül, erkeklerin centilmence davranışlarının görünürde olumlu bir izlenim yarattığına, ancak kadınları erkeklerden daha güçsüz ve yetersiz bir konuma yerleştirerek cinsiyet eşitsizliğini de körükleyebileceğine dikkat çekti.
Deneylerden birinde, Mark adında hayali bir eşin canlandırılması istendi. Deneklerin yarısına, hayali eş Mark ile ilgili “Bir felaket anında, ya da acil durumlarda erkeklerden önce kadınlara yardım edilmesi gerektiğine inanır" minvalinde bilgiler verildi. Diğer yarısına ise, “Bir felaket anında ya da acil durumlarda yardım elinin ilk kime uzatılacağı konusunda cinsiyetin bir önemi olmadığına inanır” gibi, cinsiyet ayrımı içermeyen bilgiler verildi.
Sonuçta, katılımcıların büyük bir bölümü, centilmen Mark'ın kendilerini küçük düşüreceğini ve zarar verebileceğini düşünmekle birlikte, centilmen Mark’ı centilmen olmayan Mark’tan çok daha çekici bulduğunu ifade etti.
Deneylere göre kadınlar, iş yerinde de eşyaların taşınması konusunda kendilerine yardımcı olacak veya kapıları tutacak erkekleri yeğliyor.
Duygusal ilişki söz konusu olduğunda ise centilmenlik, bir nezaket göstergesi olmaktan çok, erkeğin "yatırım yapmaya istekli" olduğunun bir göstergesi. Yani kadına göre bu erkek, eşini koruyup kollayabilecek biri. Avustralya Queensland Üniversitesi'nden Fiona Barlow, kadınların bu seçimini erkeklerin daha çok kazanıyor olmasına bağlıyor; çünkü daha çok kazanan erkek çocukların bakımını da üstlenebilir.Yani, kadınlar aşağılanma pahasına bu seçimi yapmak zorunda kalıyor olabilir.
Bu görüşü destekleyen başka araştırmalar da var. Cinsiyet eşitsizliğinin daha çok olduğu ülkelerde kadınlar centilmenliğe daha fazla değer veriyor. Barlow, “Konuyu elverişlilik açısından ele alacak olursak, para ve gücün erkeğin elinde olduğu bir toplumda yaşayan kadının, ona bakmayı kendisine görev edinmiş bir erkeği seçmesi son derece mantıklı” diyor.
Lawrence Üniversitesi’nden Peter Glick de bu görüşe katılıyor. Ancak pozitif ayrımcılığın, ataerkil yapıdaki toplumların sürdürülmesine katkıda bulunabileceğini ve kadın-erkek eşitliğine inanan erkeklerde birtakım ikilemlere neden olabileceği konusunda uyarıyor. Mesela, erkek akşam yemeğinde hesabı ödemek istediğinde cinsiyetçilik ile suçlanabileceğine, fakat bunun tam tersi bir tavır sergilediğinde ise kaba ve itici olarak değerlendirileceğine dair çekinceler yaşayabilir.
Centilmenliğin cinsiyetçi bir niyet içermediği sürece cinsiyet eşitliğiyle birlikte var olup olmayacağını merak eden ve çalışmasının bir sonraki aşamasında bu konuyu araştırmayı tasarlayan Gül'e göre, hem eşitlikçi hem de centilmen olunabilir, bunun yollarını bulmak gerekiyor.
