Avustralya’da ilk kez 1.306 ayaklı bir kırkayak bulundu. Bugüne katar kadar bilenen en uzun kırkayak 750 ayaklıydı. Eumillipes persephone olarak isimlendirilen türün yaşam biçimi de ilginç. Dünyamızın en eski kara hayvanlarından olan kırkayağın ataları 400 milyon yıl önce karaya yerleşmiş ve leş, organik malzeme ve küçük hayvanlarla besleniyorlardı.
Günümüzde tüm dünyaya yayılan kırkayaklar, hayatta kalabilmek için çeşitli stratejiler geliştirmişlerdir. Bazıları düşmandan korunmak için top gibi kıvrılarak yuvarlanırken, diğerleri, başka hayvanlar tarafından ilaç tedavi veya savunma için kullanılan, oldukça toksik alkaloidler ve diğer sıvıları üretirler. Bununla birlikte kırkayakların bir ortak noktası yok değil: Kırkayaklar genelde birkaç düzine ila birkaç yüz arasında ayağa sahiptir.
Bugüne kadar 750’den fazla ayağı olan kırkayak bulunmamıştı. Bugüne dek en fazla ayak rekoruna sahip olan bu kırkayak türü (Ilacme plenipes) Kaliforniya’da yaşıyor ve genelde 105 ila 171 çift segmente sahip. Araştırmacıların yeni buldukları Eumillipes persephone türü binden fazla ayağa sahip ilk kırkayak. Çok ince olan hayvan yaklaşık olarak 95 mm uzunluğunda ve 330 çift segmentinde toplamda 1.306 bacak bulunuyor. Bu kırkayak da segment başına birden fazla bacağa sahip çiftayaklılar alt grubundandır. Yeni kırkayak türü Avustralya’daki bir petrol firmasının sondajındaki altmış metre derinliğindeki bir delikte bulundu. 15 ila 60 metre derinlikte yer olan üç sondaj deliğinde bu türe ait sekiz örnek daha bulundu.
Yeni kırkayak türü yeraltının derinliklerinde yaşıyor. Gözleri bulunmayan hayvanın bunun yerine çok uzun duyargaları var. Ayrıca bedeni de soluk renkte ve yassı, ayakları da göreceli olarak kısa. Bu türün, yeraltındaki dar kaya gözeneklerinde yaşama uyum sağladığı tahmin ediliyor. Birçok bacak ve teleskopik olarak birbirine geçen gövde parçaları kırkayağın ilerlemesine oluyor. Bacak sayının fazlalığı ise hayvana küçük yarıklarda ve boşluklardan geçerken daha fazla itme gücü veriyor.
Araştırmacılara göre, Eumillipes uygun yarıkları bulabilmek için ilk önce büyük duyargalarıyla çevreyi yokluyor ve daha sonra ise bacakları ve esnek segmentleriyle sürünerek ilerliyor. Tahminlere göre Eumillipes’in ataları diğer birçok kırkayak gibi yüzeyde yaşıyordu. Fakat yüzeydeki iklim koşulları milyonlarca yıl içinde önemli ölçüde oynamasına rağmen, yer altında göreceli olarak istikrarlı kalmıştır. Bu nedenle yeraltındaki kayalardaki gözenekler kırkayağın ataları için bir kaçış yeri olmuştur. Kırkayağın bu kadar derinde ne yediği bilinmiyorsa da gagamsı ağız biçimi hayvanın daha çok mantar dokularıyla beslendiğini akla getirmekte.
Nilgün Özbaşaran Dede
