Mars’taki hava önemli ölçüde karbondioksitten oluşur, bu yüzden orada yaşayacak olanlar için ve dönüş yolu için tonlarca oksijen gerekiyor. Ve Mars’ta oksijen üretilerek, Kızıl Gezegene insanlı misyonun ilk adımı atılmış oldu.
Mars’ın karbondioksitli atmosferinden solunum ve roket yakıtı için oksijen elde etmek şimdiye dek sadece teorik bir konseptti. Fakat Amerikalıların “Perseverance” aracındaki bir deneyle, şimdi ilk kez Mars atmosferinden oksijen elde edilebildi, her ne kadar bir yılda sadece 50 gramlık bir miktar olsa da. Çalışmanın, gelecekteki insanlı Mars yolculukları için önemli bir adım olduğu söyleniyor. Çalışmanın bulguları Science Advances dergisinde yayınlandı.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden Jeffrey Hoffman ‘MOXİ, Mars’ın insanlı misyonu için yüzlerce kat daha büyük bir sisteme doğru ilk adımdır’
diyor. MOXİE’nin açılımı “Mars Oxygene In Situ Utilizatin Experiment’dir ve Mars’ta var olan oksijenden yararlanmak anlamına geliyor. Deney, NASA’nın “Mars 2020” misyonunun bir parçası olarak 18 Şubat 2021’de Mars’a inen “Perseverance” aracı üzerinde gerçekleşiyor.
Kızıl Gezegen’deki hava basıncı, Dünyamızdakinin yüzde biri kadardır. Ayrıca bu havanın önemli bir kısmı da karbondioksitten oluşur. Bu, Mars’a yolculuk yapacak olan astronomların yeterli miktarda oksijene ihtiyacı olacağı anlamına geliyor. Oksijen öte yandan roket yakıtının da önemli bir içeriğidir. Oksijenin büyük miktarda Mars’a taşınması çok masraflı olacağı için ayrıca ek bir ağırlık yapacağı için bilim insanları oksijeni Mars’ta üretme fikrine ulaştılar.
Karbondioksit molekülleri bir karbon atomundan ve iki oksijen atomundan oluşur. Bu moleküller parçalanarak, oksijen elde edilebiliyor. İşte MOXİE deneyiyle Mars’ta bu ilk kez mümkün oldu. Bunun için Mars havasındaki tozun çıkarılması için ilk önce son derece ince bir filtreden geçirildi. MOXİE daha sonra bir pompa yardımıyla karbondioksiti sıkıştırdıktan sonra 8000 dereceye kadar ısıttı. Son adımda karbondioksit moleküllerin bir katalizör ve elektrik voltajı yardımıyla sadece bir oksijen atomu ve ayrı oksijen atomlarıyla karbon monoksit moleküllerine ayrıldığı bir elektrolizör hücresine girdi. İkincisi –amaca göre-solunum havası ve roket yakıtı için kullanılabiliyor. Ancak MOXIE deneyinde elde edilen oksijenin sadece saflık derecesi kontrol edildi ve daha sonraysa Mars atmosferine bırakıldı.
Araştırmacılar 2021 yılında toplamda yedi deney yaptılar. Oksijen üretimi sorunsuz olarak gerçekleşti. Üstelik de günün her saatinde ve her mevsimde. Araştırmacılar Mars’tan Dünyaya dönüş için yaklaşık olarak 31 ton oksijenin gerekli olduğunu tahmin ediyorlar. Gerçi MOXIE deneyi hala bundan çok uzak ama araştırmacılar, teknik ilerlemelerle daha etkili bir şekilde çalışabilecek, çok daha büyük cihazların yapılabileceğine inanıyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
