Kısaca SHMOOSE olarak isimlendirilen küçük bir proteindeki bir mutasyonun, Alzheimer hastalığı riskiyle bağlantılı olduğu anlaşıldı. Bulgunun yeni tedavilere olanak tanıması bekleniyor.
Güney Kaliforniya Üniversitesi bilim insanları SHMOOSE isimli proteinin, hücrenin enerji üreten mitokondrilerinde yeni keşfedilen bir gen tarafından kodlanan küçük bir “mikro protein” olduğunu söylüyor. Bu gendeki bir mutasyon, SHMOOSE mikro proteinini kısmen etkisiz hale getiriyor ve Alzheimer hastalığı için yüzde 30 daha yüksek bir risk ile bağlantılı.
Araştırmacıların açıklamalarına göre, Avrupa kökenli insanların neredeyse dörtte biri bu proteinin mutasyona uğramış versiyonuna sahip. Araştırmacılara göre daha önceleri tanımlanamayan mutasyonun hem önemli riski hem de toplumdaki yüksek görülme oranı, onu Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen diğer proteinlerden farklılaştırıyor. Ancak söz konusu mikro protein yaklaşık olarak insülin peptidinin boyutunda olduğu için “yönetilmesi” zor değil. Bu da tedavi potansiyelini önemli ölçüde artırıyor.
Araştırmanın başyazarı olan Brendan Miller, hastalık riskiyle ilişkili mitokondriyal DNA’daki genetik varyasyonları belirlemek için büyük veri teknikleri kullandı. Analizler, bir gen mutasyonunun Alzheimer hastalığı riskini beyin atrofisini ve enerji metabolizmasını artırdığını ortaya çıkardıktan sonra, araştırmacılar mutasyona uğramış genin SHMOOSE mikroproteinini kodladığını keşfetti ve mutasyona uğramış biçimlerini araştırmaya başladılar.
Araştırmacılara göre SHMOOSE, hem antikorlar hem de kütle spektrometrisi kullanılarak tespit edilen ilk mitokondriyal DNA kodlu mikro protein. Anlaşıldığı üzere mikro protein merkezi sinir sistemindeki enerji sinyalini ve metabolizmayı değiştiriyor. Nöronların mitokondrilerinde ve beyin omurilik sıvısındaki seviyeleri, Alzheimer hastalığının biyolojik göstergeleriyle bağlantılı. Çeşitli hücre kültürleri ve hayvan deneyleri SHMOOSA’un kısmen mitokondrinin önemli bir bölümünde, iç mitokondriyal zarda yerleşerek beyindeki enerji metabolizmasını değiştirdiğini ortaya çıkardı. Mikro protein çalışmalarının henüz çok yeni olduğuna değinen Miller, “henüz kaç mikro protein geninin işlevsel olduğunu bile bilmiyoruz ve potansiyel bir mikroproteini binlerce listeden tek tek incelemenin maliyeti çok pahalı ve verimsiz. Ekibim ve benim SHMOOSE’ı tespit etmek için kullandığımız yöntem, fonksiyonel mikro proteinleri keşfetmek için büyük genetik verileri, moleküler ve biyokimyasal tekniklerle birleştirmenin gücünü gösteriyor “diye konuştu.
Nilgün Özbaşaran Dede
