Ölümü anlayan tek varlık biz miyiz?
Uzun süre, ölümün farkında olmanın yalnızca insana özgü olduğu düşünüldü. Ama bilim ilerledikçe bu kabuller sarsılıyor. Artık bazı hayvan türlerinin de ölümün geri dönülmezliğini kavrayabildiğine, yas benzeri davranışlar gösterdiğine dair güçlü gözlemler ve veriler var.
Bir köpeğin, arkadaşının öldüğü caddeyi her geçişinde huzursuz olması… Bir anne maymunun, ölü yavrusunu günlerce taşıması… Yunusların ölen grup üyelerinin bedenlerini batmamaları için su yüzeyinde tutmaya çalışması… Bu sahneler bize hayvanların da “yokluk”, “geri gelmeyecek olma” gibi temel duyguları hissedebileceğini düşündürüyor.
“Ölümü anlayan tek varlık biziz” önermesi, bilimsel ve felsefi bir dogma olarak artık yerinden oynuyor. Bu sayıdaki kapağımızda, bu konunun etik, bilişsel ve bilimsel boyutlarını tartışmaya açıyoruz.
Bu sayıda neler var?
Dosya ve Makaleler
- Tanol Türkoğlu, Baron 3.0 başlıklı yazısında, Eric Schmidt’in AGI (Yapay Genel Zekâ) konusundaki öngörülerini ve küresel rekabeti değerlendiriyor. Schmidt’in bakışına göre “yapay zekâya milyarlar yatıracak kadar çılgın” ülkeler öne çıkacak.
- Doğan Kuban, resim sanatının hem estetik hem de bilimsel düşünceyle ilişkisini tartışıyor: Osmanlı’da Resim Yok, Gözlem Yok.
- Müfit Akyos, bilim iletişimini merkeze alarak, bilimin sadece uzmanlara değil, topluma nasıl daha açık ve güvenilir hale getirilebileceğini ele alıyor.
- Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, orman yangınlarıyla mücadelede “tehlike × maruziyet × etkilenebilirlik” formülünü temel alan üç boyutlu bir risk yaklaşımı öneriyor.
- Nüfus azalıyor, doğa kurtuluyor mu? başlıklı analizde, Japonya gibi ülkelerde yaşanan nüfus daralmasının çevresel etkileri inceleniyor.
- Deniz mantarları artık sadece denizin derinliklerinde değil, sürdürülebilirliğin geleceğinde de rol oynuyor. Yeni araştırmalar, bu canlıların iklim krizine karşı potansiyel çözüm ortağı olabileceğini gösteriyor.
- Karışık Beyin – 3. Bölüm: İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden İlkim Atılgan’ın çevirisiyle, beynin “bütün, parçaların toplamından daha fazladır” görüşü yeniden ele alınıyor.
- İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Dr. Canan Bulut, Metaverse ve Sağlık başlıklı yazısında, sanal dünyaların gerçek tedavi imkânlarına nasıl zemin hazırladığını tartışıyor.
- Dijitalem: Bu arada Tanol Türkoğlu’nun siber dünyayı ve oradaki siyaseti hallaç pamuğu gibi atan Dijitalem’i izlemeyi unutmayın. Bu ayki başlığı “Bir Çay Kaşığı Su.” Politik ve teknolojik/ekonomik yüksek profilleri de Dijitalem’de izliyorsunuz. Bunlardan biri: ) İşte yapay zekanın insandan bağımsızlığını ilan etmesi için geçerli bir neden daha: İngiltere’de bir mahkemeye delil olarak sunulan 18 adet eski dava sonucunun “yapay zeka ile üretilmiş, var olmayan, sahte” belge olduğu anlaşıldı. Bunu yapan yapay zeka ama yaptıran insan! Ayrıca görülen dava öyle sıradan bir vaka değil. Katar Ulusal Bankası’nın 120 milyon dolarlık bir finansal ihtilaf davası. Belgeleri sunan KUB avukatı durum anlaşılınca “sehven oldu” diyerek özür dilemiş!
Grafik Bilgi: 2025’in çocuk yoğunluklu ülkeleri haritalandı: Afrika’daki gençlik patlaması ekonomik fırsat mı, yoksa istikrarsızlık kaynağı mı?
Yeni Yazı Dizisi: Bilimin Sınırlarını Zorlayan 10 Kavram
- İlk yazı: Kuaziparçacıklar – Gerçek mi, Hayalet mi?
Onları göremiyoruz, ama fiziksel sistemlerin davranışlarında belirleyiciler. Bilimsel düşüncenin sınırlarını zorluyorlar.
Araştırma Gündemi
Nilgün Özbaşaran Dede hazırladı:
- Beynimiz potansiyel tehlike seslerini nasıl ayırt ediyor?
- Dünya genelinde yalnızlık krizi: En çok genç kızlar etkileniyor.
- Bazı yapay zekâ modelleri, diğerlerine göre 50 kat fazla karbon salıyor.
Hayvanlar Dünyası ve Meraklı Çocuk
- Kedilerin kişiliğini ne belirliyor? Sessiz, içe dönük bir kedi ile konuşkan ve sevecen bir diğerinin farkı nereden geliyor?
- Yunuslar neden suyun dışına zıplar? Mercan Bursalı’nın kaleminden çocuklara merak uyandırıcı bir yazı.
HBT'yi paylaşın, yaşatın!
Bu sayımızda ölüm ve yaşam, bilinç ve etik, doğa ve teknoloji gibi temel konuları bir arada işliyoruz. Bilimi herkesle paylaşmak, geleceğe daha bilinçli adımlar atmak demek. Dergimize abone olun, paylaşın, önerin.
Çünkü bilimle kalmak, gelecekle kalmaktır.
Bilimle, merakla, umutla...
Özlem Yüzak
