Mars'ta antik bir volkanın püskürttüğü malzemeleri toplayan NASA'nın Perseverance aracı, Kızıl Gezegen’in iç yapısına ışık tutabilir.
Mars’taki Jezero Krateri’nde görevini sürdüren Perseverance keşif aracından gelen yeni veriler, bilim dünyasını heyecanlandırdı. Kraterin güneydoğu kenarında, Jezero Mons adı verilen ve daha önce fark edilmemiş bir volkanın izlerine rastlandı. Bu keşif, NASA’nın 2021’den beri bölgede yürüttüğü araştırmaların seyrini değiştirebilir.
Araç, 3-4 milyar yıl önce bir nehir yatağı olan Jezero Krateri’ne indikten sonra batıya doğru ilerlemeye başlamış, yol boyunca birçok kaya ve tortul örnek toplamıştı. Bu örneklerin, gelecekteki Mars Örnek Dönüşü (Mars Sample Return) misyonu kapsamında Dünya’ya getirilmesi planlanıyordu. Ancak bu büyük projenin akıbeti, ABD’de Trump yönetiminin NASA bütçesine yönelik kesinti önerileri nedeniyle şu an belirsiz.
Toplanan örneklerde, geçmişte lav akıntılarıyla oluşmuş volkanik materyallerin izlerine rastlanmıştı. Şimdi ise Georgia Teknoloji Enstitüsü’nden James Wray ve ekibi, bu materyallerin Jezero Mons’tan kaynaklanmış olabileceğini ortaya koydu. Mars yörüngesinden elde edilen yüksek çözünürlüklü görüntüler, bu dağın yüzeyinde volkanik kül katmanlarına benzer ince dokulu yapılar gösteriyor. Dünya’daki benzer yanardağlarla karşılaştırıldığında, 21 kilometre genişliğinde ve 2 kilometre yüksekliğindeki Jezero Mons’un şekli de bu varsayımı destekliyor.
Yapılan krater sayımları, bu volkanın son patlamasını yaklaşık 1 milyar yıl önce gerçekleştirmiş olabileceğini gösteriyor. Eğer öyleyse, bu patlamalar sırasında yayılan kül ve lav parçacıkları Perseverance’ın iniş noktasına kadar ulaşmış olabilir. Yani elimizdeki örnekler doğrudan bu volkanın “imzasını” taşıyor olabilir.
Purdue Üniversitesi’nden ve Perseverance ekibinden Briony Horgan’a göre bu bulgular büyük önem taşıyor: “Eğer örnekler volkanla ilişkilendirilebilirse, ilk kez başka bir gezegendeki volkanik aktivitenin zamanlamasını kesin olarak belirleyebiliriz. Bu da Mars’ın iç yapısının zaman içindeki evrimini anlamamız için büyük bir adım olur.”
Jezero Mons’a doğrudan bir yolculuk ise şu an pek olası görünmüyor. Araç, kraterin dışındaki daha yaşlı kaya oluşumlarını incelemek üzere batıya yönelmiş durumda. Wray durumu şöyle özetliyor: “Volkana gitmeleri harika olurdu ama şimdiki rota da oldukça bilimsel açıdan zengin. Onları suçlayamam.”
Kaynak: Communications Earth & Environment, DOI: 10.1038/s43247-025-02329-7
