Bilim, Chauvet mağarasındaki 36.000 yıllık, son derece gerçekçi hayvan figürlerini hayranlıkla izlemeye devam ederken, 2014 yılında El Castillo mağarasındaki el baskıları karşısında yeniden şaşkınlığa uğradı. Son olarak yine Endonezya’da bir mağarada bulunan bir av sahnesinin ise 44.000 yıllık olduğu açıklandı.
Endonezyalı bir arkeolog bundan iki yıl kadar önce Sulawesi adasında, uzun bir süredir araştırılmakta olan bir mağarada küçük bir ağız görünce içine atlayarak incelemeye başlamış ve daha ilk bakışta hayvanlar ve el baskıları görmüştü. Fakat daha ayrıntılı bir şekilde incelediğinde insan-hayvan karışımı avlanma sahnesiyle karşı karşıya kalmış. Mağara duvarında insanlığın en eski av sahnesi vardı!
Avrupa’da sanat başlıyor
Avrupa uzun bir süre sanatın beşiği olarak kabul ediliyordu. Fransa, İspanya ve Almanya’daki mağaraların duvarlarında soyuttan, anlamlı resimlere, basit el baskılarından geometrik çizimlere ve karmaşık figür resimlerine kadar uzanan bir resim sanatı gelişmişti. Avrupa’da sanatın filizlenmesi 20.000 yıl kadar önce Solutréen ve Magdalenian kültürlerinde başlamıştı. Örneğin İspanya’daki Altamira ve Fransa’daki Lascaux mağaralarındaki etkileyici hayvan resimleriyle.
Ne var ki bu teori son yıllarda ilk olarak Chauvet mağarasında bulunan 36.000 yıllık paleolitik eserlerle dağılmaya başladı. Buradaki hayvan betimlemeleri o kadar canlılar ki adeta çizgi film taslakları gibi görünüyorlar. Beş yıl önce ise prehistoryacılar ikinci bir şok yaşadılar. Endonezya’nın dört büyük adasından biri olan Sulawesi’de bulunan el baskıları 40.000 yıldan bu yana mağara duvarını süslüyordu.
Bunlar Avrupa’nın en eski sanat eserlerini olarak bilinen El Castillo pendantlarıyla (taş veya kemikten yapılmış kolye ucu) aynı yaştalar.
Hem Avrupa hem de Asya’daki taş devri insanları, ellerini mağara duvarına koyduktan sonra kamış benzeri bir aletle kırmızı boyayı ellerinin etrafına püskürtüyorlardı. Böylece ellerinin negatif görüntüsü oluşuyordu mağara duvarında. Geçen yıl Borneo’da bulunan bu tür el ve bir hayvan tasviri en az 40.000 yıl öncesine tarihlenince, sanatın Avrupa’da doğduğunu söyleyen teori tamamen dağılmış oldu.
Endonezya’daki son iki sansasyonel buluntu yerinde aynı uzmanlar çalışıyor. Avustralyalı ve Endonezyalı araştırmacılardan oluşan ve Maxime Aubert, Adhi Agus Oktaviana ve Adam Brumm yönetiminde çalışan araştırmacılar, tarihöncesi mağara sanatında ait en eski av sahnesini Nature dergisinde anlatıyorlar.
Kireçtaşı mağarası Leang Bulu’Sipong 4, Sulawesi adasının güneybatısında, Maros-Pangkep dolomit bölgesinde yer almaktadır. Binlerce mağara ve kaya oyuğunun bulunduğu bölge yavaş yavaş inceleniyor. Bu mağaralardan 242’sinde duvar resmi bulunmuş.
Yeni bulunan duvar resminde yer alan 4,5 metre uzunluğundaki tek renkli panorama içinde çok sayıda hayvan resmi bulunuyor.
Bu hayvanların arasında ise bilim insanlarınca Therianthrope olarak isimlendirilen insan-hayvan karışımı varlıklar da var. Çöp adamları andıran bu figürlerin bazılarında hayvan çenesi gibi uzatılmış yüzler, sivri bir gaga hatta bir kuyruk çizilmiş. Figürlerin yanında bulunan çizgileri araştırmacılar uzun mızrak veya hayvanları yakalamaya yarayan ipler olarak yorumladılar. İnsan-hayvan karışımı varlıklar, hayvan postu, maske veya hayvanın herhangi bir bölgesini taşıyan ve kendilerini kamufle etmeye çalışan avcılar olarak düşünülebilirse de araştırmacılar kuşların hiç de iyi bir kamuflaj olmayacağına dikkat çekiyorlar.
Dünyanın en eski duvar resimleri
Bilim insanları mağara resimlerinin üzerinde yüz binlerce yıldan bu yana sızan su nedeniyle oluşan silikat tabakasından örnek aldıktan sonra, biçimi nedeniyle “patlamış mağara mısırı” olarak isimlendirilen mineralimsi malzemeyi toryum-uranyum tarihlendirme yöntemiyle analiz etmişler. Bu yöntemde uranyum ve toryum izotoplarının yarılanma süreleri hesaplanıyor. Ve bu şekilde resimlerin yaşı da belirlenebiliyor. Yani bu analize göre resimler en alttaki silikat tabakası kadar eskiler. Kesin sonuca göre resimler 43.900 yıl yaşındalar.
Uygulanan stil ve aynı koyu kırmızı renkteki boyalar ise hayvanların ve insan-hayvan karışımı varlıkların aynı tarihte yapılmış olduklarını söylüyor. Leang Bulu’Sipong 4 mağarasındaki hayvan betimlemeleri ve av sahnelerinin dünyanın en eski duvar resimleri oldukları söylenebilir. Bu mağara resimleri ayrıca 35.000 yıl önce paleolitik sanatta basitten, karmaşığa doğru ilerleyen bir evrimin olmadığını göstermiştir - en azından Güneydoğu Asya’da. Gelişmiş sanatsal kültürün tüm önemli bileşenleri Sulawesi’de 44.000 yıl önce mevcuttu ki bunlara figüratif sanat, av sahneleri ve insan-hayvan karışımı varlıklar da dahil.
Nilgün Özbaşaran Dede
