Aktif sigara içimine bağlı yılda 100 bin, pasif içime bağlı ise yılda 15 bin kişi hayatını kaybediyor. İçilen her bir sigara insan ömründen 12 dakika eksiltirken, kullanıcılarının yarısı hayatını sigaraya bağlı nedenlerden kaybeder.
Sigara önlenebilir ölümlerin en büyük nedenidir. Sigaraya bağlı ölüm rakamlarla değerlendirildiğinde; her 6 saniyede 1 kişinin, yılda ortalama 6 milyon kişinin kaybı anlamına gelir. Ülkemizde aktif sigara içimine bağlı yılda 100.000, pasif içime bağlı ise yılda 15.000 ölüm yaşanmaktadır. İçilen her bir sigara insan ömründen 12 dakika eksiltirken, kullanıcılarının yarısı hayatını sigaraya bağlı nedenlerden kaybeder.
Tütün epidemisi dünyanın karşı karşıya kaldığı en ciddi toplum sağlığı tehditlerinden biridir. Erken yaşta kaybedilen sigara kullanıcıları sağlık bakım harcamalarında artışa neden olurken, ekonomik gelişmeyi de duraklatır. Erken insan kaybı bugünü olduğu kadar geleceği de olumsuz şekillendirir. 2017 Sigarasız Dünya Günü için Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen ana tema da “Bireylerin Sağlık ve Ekonomik İyiliğine Bir Tehdit Olarak Tütün Kullanımı” olarak belirlenmiştir.
Zehirli, kanserojen ve bağımlılık yaratan bir madde
Sigara içeriğinde 7.000 madde bulunur. Bunların 2.000’i zehirleyici, 70’i de kanser yapıcı özelliktedir. Nikotin ise tek başına içilen tütünün bağımlılık yapmasından sorumludur. Sonuç olarak, sigara etkili, bağımlılık yaratan, zehirli ve kanserojen bir maddedir.
Sigara alışkanlığı edinmek için nikotin bağımlılığının doğal seyrini tamamlamak yeterlidir. Kişi ilk sigarayı içer. Tekrarlanan düzensiz kullanımlardan sonra nikotin kan düzeyinin korunabilmesi için günlük kullanıma başlar. Günde 1-2 sigaradan 15-20 adede çıkar. Sonunda 2-3 yıl içinde düzenli, günlük ve nikotin gereksinimine göre hayatın düzenlendiği alışkanlık başlar.
Ülkemizde durum
Ülkemizde durum nasıl? Sigara içme alışkanlığı ortalama 13-19 yaşında başlar. 18-24 yaş aralığında düzenli tütün kullanımı gelişir ve >18 yaşa gelindiğinde her 3 kişiden 1’i her gün bir tütün ürünü kullanır. Ülkemizde 18 yaş altındaki bireylere sigara satışı yasaklanmış olsa da, aile ve arkadaş ortamından edinebilme, kullanımı kolaylaştırır.
Türkiye genç nüfusa sahip bir ülke olarak sigara üreticilerinin de gözdesidir, çünkü bu firmaların kendilerini uzun süre besleyecek geniş bir tiryaki pazarına gereksinimleri vardır. Bir kez tütün deneyen her 4 kişiden 3’ünün yaşam boyu tütün bağımlısı olduğu düşünülürse, gençlerin neden hedef olduğu bir kez daha anlaşılır.
Nargile ve e-sigara
Gençler için üretilen alternatif tütün kaynakları olan nargile ve e-sigarayı da vurgulamak gerekir. Nargile, sigara bağımlılığı oluşturulmasına aracılık eder, çünkü kullanıcısı nikotine maruz kalmakta ve bağımlılık süreci başlamaktadır. Benzer şekilde elektronik sigara da (e-sigara) tütünlü sigara gibi görünen, hissedilen ve tat veren bir cihazdır. Duman görüntüsü veren kokusuz su buharı oluşturur. Tütün üretici firmaları e-sigara yayılımını sağlayarak yine nikotin bağımlılığını desteklemekte ve e-sigara kullanıcılarının izleyen yıllarda sigara kullanıcısına dönüşmesini sağlamaktadır. Ülkemizde e-sigara satışı yasaktır.
Sigara tüm kanser ve kalp damar hastalığı ölümlerinin % 30’undan ve akciğer hastalığı ölümlerinin % 60’ından sorumludur. Her 10 akciğer kanserinden 9’u doğrudan sigarayla ilişkilidir.
Pasif içiciler de zarar görür
Sadece aktif içim değil, pasif içim de sigaranın yanan ucundan yayılan yan dumandaki kanserojen içeriğe bağlı olarak zarar verir. Pasif içiciler de en az sigara kullanıcıları kadar zarar görür. Benzer şekilde koroner kalp hastalığı ve akciğer kanserine neden olur. Bu duruma en çok maruz kalanlar ise bebek ve çocuklardır. Pasif sigara içimi her yıl 600.000 prematür ölümden sorumludur.
Sigara içen her 10 kişiden 7’si sigarayı bırakmak ister. Fiziksel ve psikolojik bağımlılık yapan sigaradan arınmak zor gibi gelse de imkânsız değildir. Her gün binlerce insan sigarayı bırakır. Bıraktıktan sonraki ilk yarım saatte kalp atım hızı düşer; 2 hafta içinde kalp krizi riski azalır; 6 ay içinde nefes darlığı ve öksürük yakınması azalır; 10 yıl içinde akciğer kanseri riski, sigara içen kişilerin yarısında geriler. Sigara bırakılması kişiyi maddi açıdan da kazançlı kılar.
Farkındalık oluşturma
Ülkemizde 2009 yılında kabul edilen 4207 sayılı Tütün Kontrol Yasası ile birlikte sigara bağımlılığı hakkında farkındalık oluşturuldu ve tedavi yöntemlerine ulaşım da kolaylaştırıldı. Sigara paketlerine getirilen kısıtlamalar ve özellikle sigara vergisinin artırılması öncü hareketler oldu. Yazılı ve görsel basınla konu gündemde tutulurken, sigarayı bırakma konusunda istekli bireyler, ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı’nı arayarak bilgi alıp, sigara bırakma polikliniklerine yönlendiriliyorlar. Bu polikliniklerde sigara bırakılmasını kolaylaştıran ilaç desteği de ücretsiz olarak sağlanmaktadır.
Sigarasız yaşamla ile sağlıklı yaşama ulaşmak için, sadece istemeniz yeterli...
Dr. Elif Altuğ – VKV Amerikan Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü
*Bu yazı HBT'nin 46. sayısında yayınlanmıştır.
