Dişlerin çıktığı ilk andan kaybedilmesine kadar birçok koruyucu ve onarıcı tedavi olanağına sahibiz. Ancak, her zaman en iyi tedavi dişler ve çevre dokularının korunmasıdır. Genel kanının aksine diş ve dişeti hastalıkları tamamen önlenebilir. Bu da etkili plak kontrolü, düzenli diş hekimi ziyareti ve kişiye özel hazırlanmış ağız bakım planlarının takibi ile mümkündür.
Günümüzde, bilgi erişimi ve dişhekimliği teknolojilerindeki hızlı artışa rağmen diş çürüğü ve dişeti hastalıkları, halen ciddi bir sağlık sorun olarak mevcudiyetini koruyor. Diş çürüğü ve dişeti hastalıkları, bakterilerin neden olduğu ve tamamen önlenebilir hastalıklardır. Bu nedenle problemin nereden kaynaklandığını görebilirsek mükemmel bir ağız sağlığı hedefimize ulaşabiliriz.
Problem, plağın (ana yapısını besin artıkları ve bakterilerin oluşturduğu jelimsi beyaz yapı) dişler etrafında birikmesi ile başlar. Bakteriler yiyecek artıklarını kullanarak ürer; hâkim bakteri çeşidine göre diş çürüğü ve/veya dişeti hastalığı gelişir. Bu süreçte sabit olan besin ve bakteri varlığıdır. Maalesef, beslenmenin olmaması veya bakterilerin tümden yok edilmesi söz konusu değildir. Bu nedenle diş ve dişeti hastalıkları ile mücadelede odaklandığımız ana nokta plaktır. Mükemmel ağız sağlığı ancak etkin plak temizliği ile mümkün olabilir.
Düzenli diştaşı temizliği gerekli
Peki, günde iki kez dişlerimi fırçalamama rağmen neden hala diş çürüğü oluşuyor? Çünkü diş fırçalama sayısı kadar etkinliği de önemlidir ve çoğunlukla diş fırçalamak, tek başına, modern beslenme alışkanlıkları göz önünde bulundurulduğunda, plak kontrolünü sağlamada yetersizdir. Fırçanın kılları dişlerin arasına ulaşamaz. Ulaşım için zorlandığında veya bastırıldığında dişetlerinde tahriş, çekilme ve dişlerde aşınma görülür. Bu istenmeyen durumlar yaşam konforunu düşürür. Diş aralarının temizliği için dişipi, arayüz fırçası ve ağız duşu gibi yardımcı araçlar düzenli kullanılmalıdır. Ayrıca, dişetinin diş üzerine katlandığı cep adını verdiğimiz bir iki milimetre derinliğinde doğal oluşumlar vardır. Gündelik bakım araçları ile bu cepler içerisindeki plağın temizlenmesi fiziki yapısı nedeniyle mümkün değildir. Bu alanda oluşan plağın yılda en az bir kez profesyonel olarak temizlenmesi gerekir. Bu işlemin sıklığı altta yatan diğer sağlık problemlerine göre artabilir. Önemli olan kişiye uygun, plağın kontrol edilebildiği bir program takip etmektir. Diştaşı temizliğine dair yaygın bir endişe dişlerime zarar verir midir. Bu, maalesef yanlış yerleşmiş bir düşüncedir. Aksine sağlıklı diş ve dişetleri ancak düzenli tartar ve plak temizliği ile mümkündür.
Plak sorunu her bireyde farklı
Aynı miktardaki plak her bireyde aynı sonucu doğurmaz. Plağa verilen tepkide bireysel farklılıklar söz konusudur. Diş yapısı, tükürük miktarı, içeriği ve kıvamı, kullanılan ilaçlar, genel sağlıklı problemleri gibi birçok unsur bu cevabı etkiler. Bu farklılıkları gözeterek, plak kontrolünde mutlaka kişiye özel bir program oluşturmalıdır. Bu da ancak, profesyonel temizlik ile ağız bakım eğitimi ve düzenli kontroller ile sağlanabilir. Bakım alışkanlığı ve idame oluşturulmadan sadece anlık çözüm çabası problemleri erteler. Bu nedenle ağız diş sağlığı açısından düzenli kontrol ve süreklilik çok önemlidir. Diş sert ve yumuşak dokuların bütünlüğünü korumak uygulanabilecek en etkili ve uzun vadeli tedavidir.
Koruyucu ve onarıcı uygulamalar
Koruma uygulamaları süt dişlerinin sürdüğü ilk günden itibaren başlar. Dişler henüz sağlıklı iken başlayan kontroller ile problemler önlenir; bir diğer yandan da olumlu davranış pekiştirmesi ile dişhekimi korkusu ve kaygısının önüne geçilir. Sağlıklı süt dişleri, bir nevi, ömür boyu ağızda kalacak sağlıklı daimi dişlerin garantisidir.
Diş sağlığını elde ettik ama yine de gülüşümüzden memnun değiliz, yapı bütünlüğünü bozmadan neler yapabiliriz, zira birçok alışkanlık dişlerin kötü görünmesine neden olabiliyor. Güncel yaklaşımlarda en çok üzerinde durduğumuz konuların başında dişlerin sağlığını tehlikeye atmadan şekil ve dizilimlerini düzeltmek geliyor. Dişhekimliği teknik ve materyallerindeki gelişmeler sayesinde bu tarz uygulamalar artık çok daha basit. Bu yöntemlerin başında da diş beyazlatma işlemi geliyor. Kimyasal jeller ile bir iki saat gibi kısa sürede dişlerin yapısını bozmadan rengini değiştirebiliyoruz. Ayrıca lazer teknolojileri sayesinde yan etkilerini asgaride tutmak mümkün.
Daha kalıcı renk ve şekil değişikliği için tercih edilen başka minimal bir yaklaşım da porselen laminalardır. Porselen laminalar çok ince kaplamalar olup dişlerinize hiç aşındırmadan veya çok az bir düzeltme ile uygulanabilir. Dijital fotoğrafçılık, planlama, üç boyutlu tarayıcılar ve porselen işleme üniteleri sayesinde kişinin yüz oranlarıyla uyumlu ideal bir gülüş elde edebiliyoruz.
Bunlara ilave olarak çapraşık dişlerin düzeltilmesinde hala en etkili koruyucu yaklaşım ortodontik tedavidir. Geleneksel ortodontik tedavi yöntemlerinden farklı olarak teller dişlerin iç kısmına takılıp (lingual ortodonti) hiçbir estetik kaygı oluşturmaksızın dişler düzeltilebilir. Düşük düzeyli çapraşıklıkları da takıp çıkartılabilen şeffaf plaklar ile düzeltmek mümkün. Bu plaklar çok ince olup neredeyse görünmezdir. Gün içerisinde rahatlıkla takılabilirler ve sosyal hayatta bir engel oluşturmazlar.
Diş kayıplarına implant uygulaması
Koruyucu ve onarıcı müdahalelerdeki müthiş ilerlemeye karşın maalesef diş kayıpları görülebiliyor. Bu durumların telafisinde implant tedavisi birçok avantajı ile öne çıkıyor. Bunlardan en önemlisi, boşluğa komşu dişlerin kesilmesine gerek kalmadan dişi yerleştirmektir; bu açıdan korunmacı bir tedavi olarak değerlendirilebilir. Farklı implant tasarım ve yapı seçenekleri ile zor koşullar altında dahi işlev ve estetik geri kazandırılabilmektedir.
Dt. Mümin Güneş, Medamerikan Tıp Merkezi Ağız ve Diş Sağlığı Bölümü
