Bazı virüsler kanser gibi ağır hastalıklara neden olabilirler. Dünyada yaygın olan Epstein-Barr virüsü de bunlardan biri. Milyonlarca kan örneğinin incelenmesine dayanan son bir araştırma, bu virüsün Multiple Skleroz’dan da sorumlu olabileceğini gösterdi.
İnsanların yüzde 90’ından fazlasına çocukluk döneminde Epstein-Barr virüsü bulaşır. Özellikle de yaşamın ilk yıllarında enfeksiyon hemen hemen hiç belirti göstermez. Gençler ve genç yetişkinlerde ise ateş, yorgunluk, boğaz ağrısı gibi “öpücük hastalığı” belirtileri görülür. Diğer herpes virüsleri gibi Epstein- Barr virüsleri de bedende kalıcı olur. 1960 yılında keşfedilen virüs, lenf düğümü kanseri (Morbus Hodgkin) gibi kanser hastalıklarıyla da ilişkilendiriliyor. Ayrıca kansere neden olan başka virüsler de biliniyor. Örneğin rahim ağız kanserine neden olan insan papiloma virüsüne karşı artık bir aşı var. Ama sadece kanser değil, diğer bazı ağır ve tedavisi olmayan bazı hastalıkların da virüs kaynaklı olabiliyor.
Epstein-Barr virüsü kronik yorgunluk sendromunun olası bir nedeni olarak kabul edilir ki benzer bir bağlantı, şu sıralar SARS_CoV-2 ve Long Covid için de tartışılıyor. Epstein-Barr virüsünün Multiple Skleroz (MS) hastalığında da rolü olduğu uzun bir süredir tahmin ediliyordu. Science dergisinde yayımlanan son bir araştırma, birçok uzmana göre şimdiye kadar en kapsamlı kanıtları sunuyor.
Araştırma çerçevesinde on milyondan fazla ABD ordusu çalışanından alınan kan örnekleri incelendi. Bu kişilere kariyerleri boyunca her yıl düzenli olarak kan örneği alınarak HIV testi yaptırılır. Harvard Halk Sağlığı Okulu’ndan Alberto Ascherio liderliğindeki araştırmacılar, incelemeler sonucunda profesyonel yaşamları boyunca, Multiple Skleroz tanısı konan 801 kişi tespit ettiler. Bununla birlikte Epstein-Barr virüslerinin gerçekten de neden veya tetikleyici olup olmadıkları henüz kesin olarak bilinmiyor. Ayrıca araştırma çerçevesinde semptom göstermeyen enfeksiyon ve öpücük hastalığı arasındaki fark da tam olarak açıklanamadı. Çünkü bilindiği kadar öpücük hastalığı MS riskini daha da artırmakta.
Bazı uzmanlar ise araştırmanın gerçekten de bilinen risk faktörü için en kapsamlı kanıtlarını sunduğu ama yine de Epstein-Barr virüslerini MS’nin ana tetikleyicisi olarak gösterilemeyeceği görüşündeler. Son yirmi yılın verileri MS’nin sadece genetik olmadığını gösteriyor. MS uzmanlarına göre genler dışında, bir dizi çevresel faktör de etkili: D vitamini eksikliği, sigara içimi, çocukluk ve erken yetişkinlik döneminde şişmanlık, vardiyalı çalışma ve belli başlı bağırsak bakterileri gibi. Epstein-Barr virüsünü önlemek için en ideali bir aşı. Ancak şimdilik bu pek mümkün görünmüyor, ama en azından semptomlu süreci yani öpücük hastalığını aşıyla önlemek mümkün olabilir.
Nilgün Özbaşaran Dede
