2013’te Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülen Peter Higgs, pazartesi günü Edinburgh’daki evinde 94 yaşında hayatını kaybetti.
“Neden bazı parçacıkların kütlesi var?” sorusunun cevabını yıllar boyu arayan Higgs, 1964’te ortaya koyduğu teorisiyle bir cevap bulmuştu: Higgs bozonu!
Bozonun parçacıklara kütlelerini vererek evreni bir arada tuttuğunu gösteren ve her şeyin neden kütlesi olduğunu bu teoriyle ortaya koyan Higgs’in haklılığı, teknolojik yetersizlik nedeniyle yaklaşık yarım asır sonra anlaşılacaktı.
CERN’de kanıtlandı
Deneyin adresi İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü’ndeki (CERN) Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ydı. 10 milyar dolara mâl olan ve şimdiye kadarkilerin en güçlüsü olan parçacık hızlandırıcı, Higgs’in teorisini kanıtlayabilecek veya çürütebilecek bir makine olarak kabul edilmişti.
2008’de başlayan bir dizi deneyin ardından teori, 2012’de CERN’de çalışan fizikçiler tarafından kanıtlandı. Buluş tüm dünyada büyük yankı uyandırırken Higgs, “Bazen haklı olmak çok güzel,” diyecekti.
İngiliz parçacık fizikçisi Dr. Clara Nellist, Higgs bozonu kanıtlandığında CERN’deydi. Nellist konuyla ilgili şunları söyledi: “Higgs bozonu gerçekten özel bir parçacık. Çünkü diğer temel parçacıkların kütle kazanmasıyla ilişkisi var: Parçacıklar, Higgs alanına girdiğinde kütle kazanıyor. Higgs bozonu deneylerimizde Higgs alanının varlığını kanıtlayabildik.”
“Tanrı parçacığı”
CERN’deki kanıtlamanın hemen ardından Nobel Ödülü’nü kazanan Higgs, ödülü, çalışmalarıyla keşfe doğrudan katkıda bulunan Belçikalı teorik fizikçi François Englert’le paylaştı. Higgs bozonu, alandaki büyük önemi nedeniyle “Tanrı parçacığı” olarak da anılır oldu.
1929’da Newcastle upon Tyne’da doğan Peter Higgs, Bristol’deki okulda, özellikle kimya alanındaki çalışmalarıyla ödüller kazanan parlak bir öğrenciydi. Londra’daki King’s College’da doktorasını tamamladı.
Ancak orada bir işte arkadaşı tarafından dövülmesi üzerine Edinburgh Üniversitesi’ne gitti. Kraliyet Cemiyeti Üyesi de olan Higgs, profesyonel yaşamının büyük bir kısmını, 2012’de onuruna Higgs Teorik Fizik Merkezi kurulan Edinburgh Üniversitesi’nde geçirdi.
Hakkında ne dediler?
Oxford Üniversitesi Fizik Profesörü Alan Barr: “Kütleden parçacıklara, elektronlardan üst kuarklara kadar tüm evreni kaplayan bir alanın varlığını öne sürdü. Aynı zamanda gerçek bir beyefendiydi, alçakgönüllü ve kibardı; başkalarına gereken önemi daima verirdi ve gelecek nesil bilim insanlarını ve akademisyenleri cesaretlendirdi.”
Edinburgh Üniversitesi Müdürü ve Rektör Yardımcısı Prof. Peter Mathieson: “Peter Higgs olağanüstü birisiydi; vizyonu ve hayal gücüyle bizi çevreleyen dünyaya dair bilgimizi zenginleştiren yetenekli bir bilim insanıydı. Onun öncü çalışmaları, binlerce bilim insanını motive etti ve mirası, gelecek nesiller için çok daha fazlasına ilham vermeye devam edecek.”
CERN’ün Genel Müdürü ve 2012’de Higgs parçacığının keşfedilmesine yardımcı olan Atlas deneyinin eski lideri Prof. Fabiola Gianotti: “Parçacık fiziğine olağanüstü katkılarının yanı sıra Peter çok özel bir insandı. Ender görülen alçakgönüllü bir adam; harika bir öğretmen ve fiziği çok basit ve derin bir şekilde açıklayabilen biriydi. CERN’ün tarihinin ve başarılarının önemli bir parçası onunla bağlantılı. Çok üzgünüm ve onu çok özleyeceğim.”
Yazı: Batuhan Sarıcan ([email protected])
Kaynaklar
bbc.com/news/science-environment-68774853
theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94
bbc.com/turkce/articles/c0klw7nddxro
bbc.com/news/science-environment-68774195
Fotoğraf: Marc Buehler
