Dev kafalı, büyük burunlu ve uzun kulaklı devasa Moai heykelleri tüm dünyada bilinseler de gizemlerini kısmen koruyorlar. Nitekim Paskalya adasındaki bu heykellerin ne işe yaradıkları ve neyi/neleri temsil ettikleri hâlâ tartışma konusudur. Kesin olarak bilinen tek şey bu heykelleri yapanların, her ne kadar Güney Amerika etkileri yansıtsalar da Polinezya kökenli olduklarıdır.
Bilim insanlarının aklına takılan bazı önemli sorular şunlar: Paskalya adasındaki insanlar bu devasa heykelleri nasıl taşıdılar? Ve o ağır başlıklar heykellerin üzerine ne şekilde yerleştirildi? Moai heykellerinin kafalarını süsleyen silindir biçimindeki başlıklar kırmızımsı bazalttan üretilmiştir ve ağırlıkları on iki ton kadardır. Heykelden bağımsız olan Pukao’lar heykellerin dikilmesinden sonra yerleştirilmiş olmalı diyor Binghampton Üniversitesi’nden Carl Lipo. “Tonlarca ağırlığındaki bu başlıklar ayrı olarak biçimlendirildikten sonra adaya taşınmış ve herhangi bir şekilde heykellerin üzerine yerleştirilmiş olmalı:”
Peki ama nasıl? Lipo ve ekibi işte bu sorunun peşine düştüler. Araştırma çerçevesinde Paskalya adasında bulunan elli Pukao ve adadaki bir taş ocağında bulunan kırmızı bazalt silindirler incelenmiş. Aralarında en küçük çentiğin veya taşın yüzeyindeki herhangi bir değişiminde yer aldığı verilerle araştırmacılar, çeşitli taşıma ve kaldırma tekniklerini simüle etmeye yarayan modeller oluşturmuşlar. Geçmişte ahşap rampalarla yukarı itme veya Pukao’nun altına taş yığarak bir yükselti oluşturmak gibi tahminler yapılmıştı. Fakat burada önemli olan arkeolojik buluntularla da örtüşen bir nakil senaryosu bulmaktı diyor Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden Sean Hixon.
Ayrıntılı çalışmaların ardından çıkan sonuç şöyle: Tonlarca ağırlıktaki taş silindirler ilk önce taş ocağından heykellerin yanına yuvarlanmıştı. Bundan sonra ise bocurgat tekniği devreye giriyordu. Bu teknik günümüzde alabora olmuş gemileri kurtarmak ve düzeltmek için kullanılıyor. Rapa Nui halkı bu amaçta ilk önce heykelin kafasına kadar uzanan bir rampa oluşturuyor daha sonraysa bocurgat tekniğini uyguluyordu: Pukao silindirinin altından bir ip dolaştırıldıktan sonra rampanın diğer ucundaki insanlar bu ipi çekiyorlardı ki bu taş başlığın yukarı çekilmesi için gerekli olan kuvvet ihtiyacını azaltıyordu.
Nilgün Özbaşaran Dede
Bu yazı HBT'nin 117. sayısında yayınlanmıştır.
