45.000 yıl kadar önce Avrupa’da büyük bir değişim yaşandı: 250.000 yıldır bu coğrafyada hakim olan Neandertal iyice azalmaya başladı ve onun yerini Afrika ve Yakındoğu’dan göçen Homo Sapiens aldı. Fakat türümüzün Avrupa’ya tam olarak ne zaman geldiği ve yayıldığı buluntuların yetersizliği nedeniyle bilinmiyordu. Bugüne kadarki en eski Homo sapiens kalıntısı, Romanya’daki Pestera cu Oase mağarasında bulunan 41.000 yıllık çene kemiğiydi. Erkeğe ait olan kalıntının DNA’sından ise büyük büyük dedesinin bir Neandertal olduğu da anlaşılmıştı.
Max-Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde Jean-Jacques Hublin ile çalışan ekip, şimdi daha eski bir Homo Sapiens kalıntısı buldu. Bulgaristan’da Tuna’nın 40 km güneyinde Bacho-Kiro Mağarası’nda 2015 yılında yeni kazılar yapan ekip 2000’in üzerinde alet, binlerce işlenmiş hayvan kemiği ve bir diş ve birkaç tane de insan kemiği bulmuşlardı. Bu insan kemiklerinin hangi insan türüne ait olduğunu öğrenmek isteyen araştırmacılar, kemik kalıntılarından kolajen ve genetik malzeme ayrıştırdıktan sonra protein ve DNA analizi yaptıar. Mitokondriyal kalıtım sekanslarını karşılaştırarak kemiklerin hangi türe ait olduğunu belirlediler. Buna göre Bacho-Kiro Mağarası’ndaki mitokondriyal kalıtımlar, Homo sapiens’in “bant genişliği” dahilinde yer alıyor. Bu da atalarımızın bu mağarada izler bıraktığının kanıtı. Peki bu hangi tarihte olmuştu?
Hublin’in meslektaşı Helen Fewlass, hayvan ve insan kemik kalıntılarının yaşını radyo karbon tarihlendirme sistemiyle belirledi. Kalıntılar 45.820 – 43.650 yıllık. Hatta bazı aletlerin yaşı 47.000 yıl öncesine kadar uzanıyor. Böylece araştırmacılar Avrupa’daki en eski Homo sapiens kalıntılarını bulmuş oldular. Atalarımızın 45.000 yıl önce Avrupa’ya geldiği artık kesin. Yani Romanya’daki mağara buluntularının kanıtladığından çok daha önceleri. Homo sapiens’in Avrupa’da sanılandan daha önce var oluşu diğer bir soruya da yanıt getirdi: Bulunan taş aletler hangi insan türüne ait? Kimilerinin Neandertal insanına ait olduğu biliniyordu. Bacho-Kiro Mağarası’ndaki buluntuların özelliği, kemik aletlerin ve kişisel takıların çeşitliliği ve bolluğu Araştırmacılar aşı boyasıyla renklendirilmiş aletler, fildişinden yapılma bir boncuk ve üzeri kazıma bezeklerle süslenmiş mağara ayısı dişleri buldu. Bu aletlerin işleniş biçimi Neandertallerin Üst Paleolitik dönemi ve Homo sapiens’in İlk Neolitik dönemi arasındaki geçiş evresi buluntularına çok benziyordu. Fakat Bacho-Kiro Mağarası’ndaki aletler Neandertaller tarafından değil Homo sapiens’ler tarafından üretilmişti ki bu da atalarımızın bu “modern” kreasyonlarının büyük bir kısmından sorumlu olduklarını kanıtlıyor. New York Üniversitesi’nden Shara Bailey “bu buluntular ve Neandertal buluntu yerindeki kalıntılar arasındaki benzerlikler iki popülasyon arasındaki etkileşimle ortaya çıkmış olmalı. Yani son Neandertaller bu tekniği Homo sapiens’ten “çalmışlardı” diyor. Bilindiği kadarıyla Doğu Avrupa’da bu iki insan türü binlerce yıl boyu ilişki içinde yaşamışlardı. Bu yüzden birbirlerini kültürel olarak da etkiledikleri düşünülebilir. Bu da Neandertallerin kaybolmalarından kısa bir süre önce niçin yeni teknikler geliştirdiklerini de açıklıyor.
